همسو با تحقق طرح هوشمندسازی گردشگری، پایداری آن را نیز مطالبه کنید!

   زهرا راجی
پژوهشگر حوزۀ گردشگری

 نشریه الکترونیک جهان گردش– امروزه با پیشرفت فناوری­ های ارتباطی و اطلاعاتی، شاهد روند رو به رشد هوشمند­سازی صنایع مختلف از جمله صنعت گردشگری در بسیاری از نقاط جهان هستیم. گردشگری هوشمند تلفیقی است بی سابقه از فناوری اطلاعات و ارتباطات با صنعت گردشگری. طی سال­های اخیر وعده ­های تحقق گردشگری هوشمند در ایران به وفور به گوش می­رسد. امتیازی که در خلال آن گردشگری با سهولت بیشتری در دسترس آحاد جامعه قرار می­گیرد. اساساً یکی از امتیازات  هوشمندسازی در گردشگری، کمک شایان توجه آن به تحقق گردشگری

دسترس­ پذیر در مقصد است. در این خصوص شماری از اندیشمندان و صاحبنظران معتقد اند هوشمندسازی گردشگری و مقاصد گردشگری، به افزایش رقابت ­پذیری در مقاصد منجر می­شود. ضمن آن که انتظار افزایش رقابت­پذیری و دسترس

­پذیری گردشگری به دست هوشمندسازی امری است معقول و قابل پذیرش؛ باید اذعان کرد که هوشمندسازی گردشگری همسویی ناگزیر این صنعت با پیشرفت­های روزانۀ جهان پیرامون است.  با وجود چنین الزام و عوایدی، تحقق گردشگری هوشمند نیازمند سیاستگذاری­ها و برنامه­های متقنی است.
    با آن که در مطالعات و تحقیقات پیشین، الزامات تحقق این شکل از گردشگری برشمرده شده و مواردی چون شهر هوشمند، هوشمند­سازی خدمات و مقصد گردشگری به عنوان الزامات تحقق این شکل از گردشگری دانسته شده اند؛ تحقق گردشگری هوشمند به شدّت به میزان پیشرفت­های تکنولوژیک منطقه مورد نظر، توانمندی افراد در زمینه بهره­مندی از خدمات الکترونیک و سطح هوشمند­سازی سایر خدمات در منطقه وابسته است. به بیانی دیگر الزامات تحقق گردشگری هوشمند در هر منطقه به شرایط آن منطقه وابسته است و نمی­توان الزامات برشمرده شده در یک منطقه را به سایر مناطق تعمیم داد. بدین ترتیب به منظور شرح کامل الزامات تحقق گردشگری هوشمند در ایران نیازمند غور در مطالعات، پژوهش­ها و ارزیابی­هایی دقیق در این خطه با توجه به شرایط و امکانات موجود هستیم.
    نکتۀ شایان توجه در خلال وعده­های تحقق گردشگری هوشمند، تضمین پایداری آن است که غالباً در مطالبات ارائه شده از سوی متقاضیان و وعده ­های سیاستگذاران و مجریان این جریان گردشگری نادیده گرفته می­شود. بدیهی است که اجرا بدون تضمین پایداری می­تواند به هدر رفتن منابع در سویه­ های اقتصادی، نیروی انسانی و… منجر شود و توسعۀ همه جانبۀ جوامع را با خلل مواجه کند. بدین ترتیب لازم است به الزامات تحقق پایداری طرح هوشمندسازی گردشگری که بعضاً مورد غفلت قرار می­گیرد،  به گونه­ای در خور، توجه کرد. بدیهی است توسعۀ عوامل فنی و زیرساختی -که امروزه توجهات بسیاری را به خود معطوف کرده است- به تنهایی قادر به تضمین پایداری طرح هوشمندسازی گردشگری نیست.  در نگاهی اجمالی اجرای طرح هوشمندسازی گردشگری در ایران در گروی تحقق مؤلفه ­هایی چون حاکمیت هوشمند، توانمندسازی نیروی انسانی
( توانمندسازی افراد در بهره­مندی از خدمات هوشمند و توانمندسازی افراد در ارائه خدمات هوشمند)، هوشمندسازی جامع خدمات گردشگری، اکوسیستم تجاری هوشمند، تکنولوژی­های نوین هوشمند و…است و پایداری این طرح در گروی مهیا کردن الزامات و به روزرسانی آن­ها به گونه­ای زنجیره­وار است. ارائه و توسعۀ زنجیروار الزامات تحقق طرح گردشگری هوشمند، خود می­تواند به مثابۀ یکی از عوامل مؤثر در تضمین پایداری آن مورد توجه قرار گیرد. روشن است که توسعۀ عوامل فنی و زیرساختی که امروزه بیشترین توجهات را به خود معطوف کرده و سهم درخور توجهی را در بیانات سیاستگذاران و مجریان این طرح به خود اختصاص داده، یکی از الزامات تحقق طرح هوشمندسازی است و بی­توجهی سیاستگذاران و مجریان به سایر الزامات می­تواند پایداری این طرح را با چالش­هایی جدی مواجه کند. چرا که اساساً عوامل فنی یک بعد از ماجرای بسیط هوشمندسازی است. استفاده کنندگان از خدمات، ارائه دهندگان خدمات، ظرفیت مقصد، حاکمیت مقصد و…نیز در اجرای پایدار طرح هوشمندسازی دخیل اند. بهره ­مندی از عوامل فنی و زیرساختی هوشمند به گونه­ای پایدار نیازمند افرادی توانمند در بهره­گیری از خدمات هوشمند، مقاصد هوشمند، حاکمیت هوشمند و… است. در غیر اینصورت توسعۀ این عوامل به اجرای تام و بدون نقض گردشگری هوشمند با پوشش حداکثری منجر نخواهد شد. خلاصه سخن آن که نباید در راستای تحقق گردشگری هوشمند، اقدامات را تنها به توسعۀ عوامل فنی و زیرساختی محدود و محصور کرد بلکه لازم است به پروژۀ هوشمندسازی به گونه­ای جامع نگریسته شود و سهم قابل توجهی به هر یک از الزامات و ابعاد آن اختصاص داده شود. بی­توجهی به هریک از الزامات می­تواند تحقق طرح هوشمندسازی یا پایداری آن را با خلل مواجه کند.

بدین ترتیب لازم است مطالبه ­گران، همسو با مطالبۀ تحقق طرح هوشمندسازی، پایداری آن را  به گونه­ای مطالبه کنند که  به واسطۀ گفتمان پایداری هوشمندسازی گردشگری در سطح ایده باقی نماند ، بتواند همسو با تحولات جهانی خود را ارتقاء دهد و به پایداری قابل قبولی برسد.