سفیران، تاجران و پژوهشگران سفرهای طلایی را در قرن های هفدهم و هجدم تحت عنوان گراند تور رواج دادند. تحصیل در پاریس، رم و فلورانس و دیگر مراکز فرهنگی رایج شده بود. با توجه به این که گراند تور در ابتدا با اهداف آموزشی رونق گرفته بود، تغییر رویه آن، به سمت سفرهای لذت جویانه، انتقاداتی را در پی داشت. این متن برگرفته از جغرافیایی گردشگری است که به توصیف گراند تور می پردازند.
یکی از جذاب ترین جنبه های گراند تور سبک عرفی و مرسوم آن بود. در سال 1678 ، جین گیل هارد توری سه ساله تعریف کرد. در این خصوص برنامه سفر نیز تعریف شد که اقامت در فرانسه به ویژه در پاریس، و بازدید یک ساله از شهرهای ایتالیا، از جمله ژنووا، میلان، فلورانس، رم و ونیز در راستا بازگشت بازدید از آلمان و سایر کشورها همچون سوئیس در برنامه های آن بود. البته تغییراتی در این برنامه سفر اعمال می شد. اما این راستا معروف ترین و محبوب ترین راستا سفر بود، در کل نظر بر این بود که پس از دیدن شهرهای کشورهای ایتالیا و فرانسه و چند کشور دیگر، مردم دنیا بیشتر به هم نزدیک می شوند.
در سال 1822 رابرت اسمارت در انگلستان خود را نخستین کارگزار کشتی بخار معرفی کرد. او به ثبت نام علاقمندان به سفر دریایی با کشتی تجار به بندرهای گوناگون و کانال بریستول تا دوبلین ایرلند می پرداخت.
در سال 1841 توماس کوک سفر تدریجی خاصی را به مسافت 19 کیلومتر از لستر تا بافبورو در (انگلستان) برنامه ریزی کرد. در پنجم ژوئیه همان سال، قطار مسافری توماس کوک با 750 مسافر و با قیمت رفت و برگشت یک شیلینگ به ازای هر مسافر به حرکت درآمد. به نظر می رسد که این قطار اولین قطار مسافرتی بود که با تبلیغات عمومی برای جذب مسافر اقدام نموده است. بنابراین می توان ادعا کرد که کوک اولین آژانس مسافرتی ریلی بوده است و تلاشهای پیشتازانه وی به مرور در سراسر دنیا الگوبرداری شده است. شرکت کوک پیشرفت سریعی داشت و به ارائه تورهای گوناگون درسراسر قاره اروپا و متعاقب آن آمریکا و سایر نقاط دنیا پرداخت. این شرکت همچنان یکی از بزرگترین سازمانهای مسافرتی در دنیا است.
به احتمالی بسیار، توماس بنت (1814-1898) نخستین متخصص مسافرت های فردی فراگیر (یعنی پایه و اساس آژانس های مسافرتی) بوده است. او انگلیسی بود و سرکاردار بریتانیا در نروژ بود. در این سمت وی تورهای فردی متعددی را برای بازدید از انگلستان ترتیب می داد. در نهایت در سال 1850 کسب و کار را با نام سازمان دهنده سف راه انداخت و به گردشگران خدماتی چون برنامه سفر و درشکه و خوار و بار و کوله پشتی ارائه می کرد. رفته رفته برنامه کرایه اسب و اجاره اتاق هتل نیز به خدمات وی اضافه شد.
مطمئنا اگر قصد مسافرت داشته‌اید و در دهه پنجم زندگی خود به‌سر می‌برید، نام آژانس مسافرتی مهاجری و شرکا به گوشتان خورده است. این آژانس توسط برادران مهاجری، محمد و ابوالقاسم شروع به کار کرد. در این گفت‌وگو پای صحبت‌های ابوالقاسم مهاجری نشستیم و از چگونگی راه‌اندازی اولین آژانس مسافرتی در ایران و فعالیت‌های آن شنیدیم.
ابوالقاسم مهاجری مردی خوش‌صحبت و دوست‌داشتنی‌است. او متولد سال ۱۳۰۳ در بیرجند است و بنیان‌گذار اولین آژانس مسافرتی در ایران. او به زبان انگلیسی تسلط کامل و به زبان‌های عربی، فرانسه، آلمانی و اسکاندیناوی نیز آشنایی نسبی دارد. از عکاسی به عنوان فعالیت مورد علاقه‌اش یاد می‌کند. او روحیه ماجراجویانه‌اش را همچنان حفظ کرده و برنامه‌هایی برای برگزاری توری دارد که با وجود مشکلات بسیار، امیدوار به انجام این کار است .
سید ابوالقاسم مهاجری، در گفت‌وگویی که با مجله صنعت و توریسم انجام داده بود، ماجرای تاسیس نخستین آژانس مسافرتی ایران را این‌گونه شرح می‌دهد:
از سال ۱۳۲۱ به‌عنوان حسابدار یک شرکت تجاری به نام حاج‌شیخ فیض‌مجد و پسران شروع به‌کار کردم. شرکت حاج‌شیخ فیض‌مجد و پسران در شهر زاهدان با اجازه وزارت خواربار (در دهه ۲۰ وزارت خواربار در ایران وجود داشت) به ارتش اشغالگر انگلیس گندم می‌فروخت و اینجانب به‌عنوان حسابدار، سروکارم با افسران هندی بود. در سال‌های ۲۱ تا ۲۳ نزد یکی از کارکنان بانک شاهنشاهی که در کلکته هندوستان درس خوانده بود به یادگیری زبان انگلیسی پرداختم که به‌دلیل سابقه کاری‌ام بسیار موفق بودم و می‌توانستم متون انگلیسی را بخوانم و به آسانی بفهمم و صحبت کنم. در آن دوران نشریات و مجلات انگلیسی‌زبان از هندوستان به دستم می‌رسید. در آن‌ها تبلیغات تورهای مسافرتی شرکتی به نام «Thomas Cook» دهلی به‌چشم می‌خورد که بسیار برای من جالب بود؛ اما نمی‌دانستم آژانس مسافرتی چیست و ماهیت کارش چگونه است. در اوایل سال ۱۳۲۴ از یکی از افسران هندی همکارم در این مورد اطلاعاتی کسب کردم و با آدرسی که در آگهی درج شده بود مکاتبه کردم و از این راه اطلاعاتم به‌تدریج زیاد شد.
در همان سال همان افسر هندی که متوجه علاقه من به این کار شده بود، گفت تو که به این کار علاقه داری بیا تا نمایندگی فروش بلیط راه‌آهن هندوستان را که هفته‌ای دوبار بین کویته و زاهدان رفت و آمد داشت و مسافر و بار حمل می‌کرد برایت بگیرم. در آبان‌ماه ۱۳۲۴ مرا به رییس راه‌آهن آنجا معرفی کرد و من اطلاعات زیادی را از ایشان به‌دست آوردم. اول دی‌ماه ۱۳۲۴ رییس راه‌آهن در زاهدان به من گفت دفتر راه‌آهن در دهلی‌نو نسبت به واگذاری نمایندگی به تو موافقت کرده، در حالی که من تا آن تاریخ از جریان کار بی‌اطلاع بودم و دراین‌باره درخواستی هم نکرده بودم، از این پیشامد بسیار متعجب شدم و در ابتدا به‌دلیل این‌که در جایی مشغول به کار بودم، تصمیم گرفتم با مدیر شرکت مشورت کنم شاید که ایشان با این کار مخالفت داشته باشند. فردای آن روز بعد از مراجعه به دفتر مدیر شرکت، قبل از آغاز هر مکالمه‌ای ایشان نمایندگی راه‌آهن را به من تبریک گفت و گفتند چنانچه به کمک مالی نیاز است، همراهی می‌کنیم. همان روز عصر دفتری جنب مسجد اصلی شهر اجاره کرده و با همکاری برادرم محمد مهاجری و کارمند هندی‌زبان آن دفتر را افتتاح کردیم. این آغاز بعدا پایه‌گذار آژانس شد.
درحوم مهاجری با اشاره به تاریخ آغاز به کار آژانس مسافرتی در ۱۱ دی ماه ۱۳۲۴، داستان امتیاز فروش بلیط هواپیما در آژانس مسافرتی را این‌گونه روایت می‌کند:
در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۲۳ خبر آغاز فعالیت و پرواز هواپیمایی ایران در روزنامه‌ها به چاپ رسید. این شرکت (ایران ایر) در آن سال توسط عده‌ای از بازرگانان و اشخاص سرشناس آن روز که غالبا سیاستمداران معروف و سرمایه‌داران بنام بودند پایه‌گذاری شده بود. شرکت هواپیمایی ایران در بدو امر هفت یا هشت فروند هواپیمای داکوتا DC3 را که باقی‌مانده از جنگ دوم جهانی بود از شرکت TWA آمریکا خریداری کرده بود. در این زمان من از آقای مهدی ارباب‌یزدی که نماینده مجلس شورای ملی از زاهدان بود، تقاضا کردم به مدیران شرکت هواپیمایی ایران توصیه لازم را کرده تا نمایندگی هواپیمایی ایران در زاهدان را که قرار بود هفته‌ای یک پرواز داشته باشد به ما واگذار کنند. توصیه ایشان موثر افتاد. به زاهدان برگشتم تا فعالیت در این حرفه نو را آغاز کنم. در آن زمان فرودگاه زاهدان دارای باند بسیار خوبی باقی‌مانده از جنگ جهانی دوم، ولی فاقد تجهیزات ساختمانی بود، یعنی در واقع بیابانی بود که هفته‌ای یک پرواز مشهد – زاهدان در آن انجام می‌شد. در اثر کمبود امکانات، مشکلات زیادی وجود داشت. در آن زمان شایع شده بود که نمایندگی شرکت هواپیمایی ایران قراردادش را با نمایندگی آبادان فسخ کرده و در پی یافتن نماینده مطمئن است. فورا خودم را به تهران رساندم و با مراجعه به هواپیمایی ایران و مذاکره طولانی موفق به کسب نمایندگی آبادان شدم.
زنده‌یاد سید ابوالقاسم مهاجری با اشاره فراهم آوردن امکان ورود گردشگران خارجی در سال ۱۳۳۷، عنوان کرده بود که اولین گروه خارجی او ۶ نفر بودند؛ اما تا ۱۰ سال بعد، جمعیت این گردشگران به ۳۰ هزار نفر رسید. وی همچنین در سال ۱۳۴۲، اجرای تور در خارج از کشور را آغاز کرد. بنا بر گفته وی، اولین تور خارجی به کشور مصر با حدود پنج نفر گردشگر ایرانی برگزار شد.
شادروان سید ابوالقاسم مهاجری، طلایه‌دار مسیری است که تمامی فعالان حوزه گردشگری و خدمات سفر در آن گام برمی‌دارند. منبع: الی گشت – بانیما
بدون دیدگاه