آغاز و سرمنشاء پيدايش اين ورزش به عهد باستان تعلق دارد، طبق اسناد تاريخي اين ورزش از525 سال قبل از ميلاد مسيح تا كنون داراي قدمت مي باشد.
نشریه الکترونیگ جهان گردش – چوگان از ورزشهای کهن ایرانی است که امروزه به ورزشی جهانی تبدیل شده است، این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است، نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می‌شود برگرفته شده‌است، این بازی در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشت و سوارکاران ایرانی در آن استعداد اسب‌های جنگی خود را به نمایش می‌گذاشتند.
امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامه‌های ویژهٔ چوگان برگزار می کنند. چوگان همچنین از جمله ورزش‌هایی است که از سال ۱۹۰۰ (میلادی) تا سال ۱۹۳۹ (میلادی) به عنوان یک ورزش درمسابقات جهانی المپیک بازی شده و هم اکنون نیز از سوی کمیته بین‌المللی المپیک به عنوان یکی از ورزشهای جهانی شناخته شده است اما این ورزش در زادگاه خود ایران چندان مورد اقبال عمومی نیست.
تاریخچه
این بازی از حدود ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در دوره هخامنشیان بازی می‌شده است. چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازیهای این دوره بوده است.
رودکی اولین شاعری است که پس از اسلام از چوگان صحبت می‌کند و فردوسی نیز به کرات از آن نام می‌برد. فردوسی قصهٔ چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم درمی‌آورد و در جای دیگری می‌گوید:
همه کودکان را به میدان فرست برای دیدن گوی و چوگان فرست
سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره کرده‌اند.
مغولان پس از حمله به ایران و در زمانی که با فرهنگ و هنر ایران آشنا می‌شوند چوگان بازی را نیز یاد گرفته و در سراسر امپراطوری وسیع خود رواج می‌دهند. می‌توان گفت که گرایش کشورهای شرق آسیا به چوگان به همین دلیل است. از این دوره به‌عنوان جدّی‌ترین برهه خروج چوگان از ایران یاد می‌شود.
يك اثر نگارگري كه بازي چوگان را نمايش مي دهد.
چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید.
اسناد تاریخی نشان داده اند که شاه عباس چوگان باز بوده است و حتی پیش از اینکه به اصفهان بیاید در قزوین که پایتخت ایران بوده چوگان بازی میکرده است. همچنین میدان نقش جهان اصفهان برای چوگان بازی بنا نهاده شده بود. اروپاییان در زمان صفویان و در زمان استعمار خود در هند، با این بازی آشنا شدند و افسران انگلیسی نیز به طور حرفه‌ای چوگان را در باشگاه کلکته آموخته و با خود با انگلیس بردند. بعدها نیز ورزش‌هایی از قبیل گلف و هاکی پدید آوردند که دسته‌های استفاده شده در این بازی‌ها به همان چوب چوگان برمی‌گردد. در سال ۱۸۶۰ (میلادی) چوگان در انگلیس متداول می‌شود. سپس از این کشور بازی به آمریکای جنوبی می‌رود و به شدت رواج می‌یابد چنانکه اکنون چوگان در آمریکای جنوبی از همه جای دنیا بیشتر بازی می‌شود و طرفداران بسیاری نیز دارد.
این ورزش در ایران پس از صفویان کم کم رو به فراموشی رفت. البته در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. امروزه سعی می‌شود توجه بیشتری به این ورزش نشان داده شود. همچنین اقداماتی برای تاُسیس زمین‌هایی سرپوشیده برای زنان انجام شده‌است.
چوگان بازی بی‌انگیزه‌ای نبوده است و کاملا یک بازی استراتژیک است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز داشته است. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم میکرده اند. اسب وقتی مقابل مانعی قرار می‌گیرد، فرار می‌کند اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار می‌دهد که سوار، چوگان بزند. اسبی که خود با شرایط چوگان باز در میدان تطبیق می‌دهد براحتی در میدان جنگ نیز حضور می‌یابد.
اصول اولیه
چوگان را با عناوین مختلف از جمله “ورزش پادشاهان” یا “پادشاه ورزش ها” می شناسند، اما برای اینکه بتوانید چوگان بازی کنید نیازی نیست حتما پادشاه باشید. امکانات مورد نیاز چوگان چندان دور از دسترس نیست و به همین دلیل در سالیان اخیر این ورزش عمومیت یافته است. مهارت در این بازی مستلزم ترکیب توانایی های فیزیکی فرد و زبردستی در سوارکاری است. تاکتیک های این بازی به فوتبال و هاکی شباهت بسیاری دارد. سرعت، دقت، قوای جسمی و تیزبینی، لازمه موفقیت در مسابقات چوگان است.
مشخصه‌های زمین چوگان
طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است (البته در کشور ایالات متحده آمریکا و آرژانتین این ابعاد کمی از استاندارد رایج بزرگ‌تر می‌باشد). طول دروازه نیز ۷ متر می‌باشد./ باشگاه خبرنگاران جوان
تاریخچه چوگان به روایت دیگر
. . . گواهانی در دست است که چوگان را کهن ترین بازی ورزشی جهان می شناسد زیرا بر دست نوشته ای که زمان آن نزدیک به ٦٠٠ سال پیش از مسیح است بازی چوگانی میان ایرانیان و تورانیان گزارش شده است. “فرهنگستان کامل اسب”
این بازی پر جنبش که نیمی اسب و نیمی سوار به جایش می آورند در نبشته های ایرانی از “کارنامه اردشیر بابکان” گرفته تا ترانه های مردمی و سروده های ستارگان آسمان هنر ایران بسیار آمده و چنان جایی در زندگی مردم داشته که گوینده و سراینده ای کهن یا نو نبوده که از ” گوی ” و ” چوگان ” و “میدان ” و گوی ربودن و . . . سخن سرایی نکرده باشد.
برای نخستین بار در کارنامه اردشیر بابکان از چوگان نام برده شده و پس از آن تقریباً هیچ یک از شاعران و نویسندگان قدیم ایرانی را نمی توان یافت که به ترتیبی سخن از چوگان به میان نیاورده باشد . افسوس که این نوشته ها شیوه بازی چوگان را به روشنی بازگو نکرده اند.
برای نمونه : در شاهنامه شمار بازیکنان چوگان چهارده تن گفته شده “در هر بر هفت تن بازی می کنند و با ربودن گوی و رساندن آن به انتهای میدان برتری می یابند” . قابوسنامه شمار بازیکنان را هشت می گوید که شش تن میان میدان و دو تن دیگر در دو سر میدان جای می گیرد.
چوگان این تنها ورزش همیشه ایرانی در سده های آغازین گاه شمار مسیحی از خاور به چین و ژاپن رفت و از باختر به آسیای کوچک و یونان و پس از آنکه هندوستان از ایران جدا شد در زمان فرمانروایی مغول ها بر آن کشور دوباره همـه فرآورده های فرهنگی ایران و از آن میان چوگان در آنجا گسترش یافت و رونق گرفت.
در آغاز سده نوزدهم که ناشایستگی شاهان ایران ، کشور و همة دارایی های آن را به باد می داد و فرهنگ را به نابودی می کشید این بازی نیز در زاد بوم خود به فراموشی سپرده شد ولی پویایی سرشتی آن چون سمندر از خاکسترش باز زایاند.
انگلیسی هایی که بر هندوستان چیره شده بودند در آنجا پس از آشنایی با چوگان چنان شیفته اش شدند که به فرا گرفتن آن پرداختند و در سال ١٨٦٢ با گشایش باشگاه چوگان کلکته این بازی به سراسر هند گسترش یافته و انگلیسی ها و هندیها آن را بازی می کردند.
پیوند نزدیک میان انگلستان و هندوستان چوگان را به اروپا کشاند و در سال ١٨٧١ نخستین بازی چوگان در انگلستان انجام گرفت . در پی این رویداد بود که چوگان به زودی در آمریکای شمالی و جنوبی گسترش یافت ولی هندوستان همچنان کانون جهانی این بازی بود.
در سال ١٨٨٠ بازی های جهانی به نام جام وست چستر آغاز شد که ٩ دوره از آن برگزار گردید و در همین اوان در چهار دوره از بازیهای المپیک تابستانی نیز بازی چوگان انجام شد و هم اینک انجام آن در بازیهای آینده المپیک پیشنهاد شده و در دست بررسی است.
سراسر این زمان دراز چوگان در میهن خود آسیبهای بیشتری می دید تا آنجا که پس از ناصرالدین شاه تا آغاز دهه ١٣٥٠ که جنبش برای نو کردن همه رشته های سوارکاری سر می گیرد دیگر نامی از آن برده نمی شود. / سایت فدراسیون چوان جمهوری اسلامی ایران
خبرگزاری اناتولی می نویسد:چوگان ایرانی؛ ورزشی جهانی با طرفداران اندک
چوگان به عنوان یکی وزرش‌های سنتی در ایران علی‌رغم درج آن در فهرست جهانی یونسکو، طرفداران زیادی در این کشور ندارد.
چوگان به عنوان یکی وزرش‌های تاریخی و سنتی در جامعه ایران علی‌رغم درج آن در فهرست سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو»، از طرفداران زیادی در میان مردم این کشور برخوردار نیست.
عطیه آب‌خضر بازیکن تیم چوگان تهران است. او از سال 2007 سوارکاری می‌کند و پنج سال به‌صورت حرفه ای چوگان بازی کرده است. وی در حاشیه مراسم رونمایی از سند ثبت چوگان در یونسکو به خبرنگار آناتولی گفت:
“خواستگاه چوگان ایران است، اما این ورزش طرفداران کمی در بین مردم کشور ما دارد. چوگان‌بازان ایرانی در پنج استان تهران، البرز، قزوین، اصفهان و آذربایجان شرقی فعال هستند.
مسئولین توجه ویژه‌ای به چوگان ندارند. وعده‌ها در حد شعار است. این ورزش باید حمایت شود. برای انجام چوگان به زمین بزرگ، اسب و محل نگهداری آن نیاز است که ازعهده یک نفر برنمی‌آید. حفظ این ورزش حمایت دولت را می‌‌طلبد”. چوگان در تاریخ 7 دسامبر 2017 در فهرست یونسکو ثبت شد. سند ثبت جهانی این ورزش امروز با حضور علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهور در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مسعود سلطانی‌فر، وزیر ورزش و جوانان ایران در باشگاه چوگان تهران رونمایی شد. پیشتر نیز ورزش زورخانه ایران به این افتخار نائل شده است.
بدون دیدگاه