نمدمالی روستای سرقایه خراسان رضوی

نشریه الکترونیک جهان گردش- نمدمالی (همسایگان فریمان) در روستای سرقایه
در تاریخ ششم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ 
“ژئو تیم فریمان” شامل افراد مشروحه ذیل از نزدیک فعالیت نمدمالی روستای ۵۰۰ خانواری سرقایه را نقد و واکاوی نمودند.
۱حسن صادقی یونسی(پژوهشگر جغرافیا) ۲علی شاملوئیان(عضو جامعه مهندسین معدن خراسان)
۳محمد پوررضا(پژوهشگر هنر عضو انجمن عکاسان ایران)
۴_علی پوررضا(دانش آموز سال دهم علوم تجربی)
در گذشته کلاه مالی و نمد مالی در شهرستان فریمان فعال بوده است.همیشه دوست داشتیم از نزدیک این فعالیت را ببینیم.حالا با راهنمایی جوانی مهربان(جناب قهرمان) و (جناب ترابی) با فردی هنرمند و پیشکسوت آشنا شدیم.
سید حسن عزیزی(عرب زاده)، یکی د از نمدمالان قدیمی روستای سرغایه، است. از او می‌خواهیم مراحل نمدمالی را برایمان بگوید. دستگاه کوچک حلاجی اش را روشن می‌کند و می‌گوید: اول باید پشم حلاجی بشود.
غوغای بپا می شود، بعد با «کِلک» که نوعی جارو با سیخ‌های درشت است پشم را روی حصیر می‌ریزیم و با آب و صابون خیس می‌کنیم تا به هم بچسبَد.البته حصیر از “جنس لوخ”گرانقیمت، جای خودش را به زیر اندازهای پلاستیکی داده است.
 بعد پشم را با کمک حصیر لول می‌کنیم و یک ساعت می‌گذاریم در دستگاه بماند. دستگاه در هر ثانیه یک ضربه به پشم‌ها می‌زند، بعد از یک ساعت که نمد تا حدودی شکل می‌گیرد می‌گوییم مرگش تمام شد. بعد باز می‌کنیم تا کمی شمال بخورد (باد بخورد) و خشک شود.(دستگاه را به احترام که از راه دور آمده بودیم روشن می کند، سروصدای قابل توجهی دارد… می گوید : اگر لباس چوپانی باشد در این مرحله باید جلو و آستین هایش را بدوزیم. این نمد را دوباره فردا آب و صابون می‌زنیم و در دستگاه می‌گذاریم. هر نیم ساعت که در دستگاه ماند بیرون می‌آوریم، شانه به شانه می‌کنیم و به آن ضربه می‌زنیم و دوباره در دستگاه می‌گذاریم. بعد از حدود ۵ ساعت ضربه خوردن نمد درست می‌شود.
 
با کمی تحقیق و گفتگو متوجه می شویم دستگاه ، تولید را زیاد کرده، اما تقاضا را نه.
به گفته سیدحسن عزیزی  هیچ وقت نمد ساخته شده با دستگاه با اینکه فشار و ضربات بیشتری به پشم وارد می‌کند به کار دست نمی‌رسد. او می‌گوید آب هیچ وقت از نمد دستی رد نمی‌شود، اما از نمد ساخته شده با دستگاه رد می‌شود. (با خودمان می اندیشم چقدر با صداقت و رک صحبت می کند) قدیم چوپان‌ها کنار آستین‌های لباسشان کبریت و هیزم می‌گذاشتند تا خشک بماند، اما حالا نمی‌توانند چنین ریسکی بکنند. با این حال به عقیده او اگر پای دستگاه باشی و تعداد ضرباتش را مدام با دست تنظیم کنی می‌توانی به کیفیت کار دستی نزدیک شوی.
 دستگاهی شدن نمدمالی گرچه مزایای بی شماری داشته، اما باعث شده میزان تولیدات نمد خیلی بیشتر از تقاضای بازار شود و نبود مشتری و البته خلاقیت در کار باعث شده نمد‌ها روی دست نمدمالان بماند و کارگاه‌ها یکی بعد از دیگری تعطیل شوند.
پیش‌تر‌ها قوچان قطب نمدمالی خراسان بود، اما حالا چند سالی است که سرغایه از قوچان سبقت گرفته است. با این حال خودشان معتقدند اصل نمدمالی مال ترکمن هاست. کسی نمی‌داند اولین بار کی نمدمالی در سرغایه شروع شد، اما چیزی که از پدربزرگ هاشان شنیدند این است که از زمان ترکمن تازی، ترکمنان افرادی را از سرغایه به اسارت بردند و آنجا وادار به نمدمالی شان کردند.آن‌ها بعد از رهایی این هنر را با خود به سرغایه آوردند و آن را اشاعه دادند. محسن اکبری از معتمدین روستا؛  یک قدم هم پیشتر رفته و معتقد است حتی اسامی این روستا و روستا‌های اطراف هم احتمالا برگرفته از واژگان ترکمنی است: «غیه در زبان ترکمنی به معنای کوه و بلندی است و روستای ما هم، چون روی بلندی است به سرغایه مشهور است. روستا‌های اطراف هم مانند: قره چای، لیلا جق، آلما جق همه ریشه ترکمنی دارند.البته پژوهشگران دلسوز در این خصوص بررسی بیشتر خواهند نمود.
📚نتایج:
آقای حسن صادقی یونسی مدرس جغرافیا؛ معتقد است نرخ  رشدجمعیت روستا گویای رشد جمعیتی مناسب بوده است و از سوی دانش آموزان بیشتر و بیشتر شده اند.
مجاورت با مناطق بسیار خوش آب و هوا و پرجمعیت مانند مشهد و نیشابور و فریمان …وجود اقامتگاه(اکولوژ) را قابل توجیه می داند.
با عنایت به ایده پردازی استاد محمد پوررضا کارهای از جنس نمد بجز “کپنک” …بر بقای این یادگار کهن گذشتگان موثر است.
از دیدگاه جناب مهندس شاملو توجه بیشتر به بهره برداری از معادن درآمدهای جانبی برای روستاییان فراهم آورد.