نقش رستم یکی از مجموعه های تاریخی استان فارس است که آثاری از 3 دوره را می توانید در آنجا مشاهده کنید. فیلم بالا این محل را به خوبی به شما نشان می دهد.
آدرس نقش رستم
نقش رستم در حدود 5 کیلومتری تخت جمشید ، در شهرستان مرودشت، روستای زنگی آباد، کوه حاجی آباد واقع شده است. اگر قصد دارید به دیدن این مجموعه بروید بد نیست بدانید آنجا به جز روزهای عاشورا، تاسوعا، روز شهادت امام علی (ع)، روز رحلت پیامبر اسلام، روز شهادت امام جعفری صادق و روز رحلت امام خمینی همیشه باز است.
ساعت بازدید از این مجموعه نیز در بهار و تابستان از 7 و نیم صبح شروع می شود و تا 6 بعد از ظهر ادامه دارد. در پاییز و زمستان نیز این مجموعه باستانی ساعت 8 صبح باز و 5 بعد از ظهر تعطیل می شود.
بازدید از این مجموعه به حدود دو تا سه ساعت زمان نیاز دارد. پس از قبل همه چیز را برنامه ریزی کنید. ضمن اینکه بد نیست بدانید اگر ماشین شخصی ندارید از ترمینال شیراز به مقصد تخت جمشید و نقش رستم معمولا سواری و مینی بوس وجود دارد.
در گذشته نام این مجموعه سه گنبدان یا دوگنبدان بوده که در بین مردم منطقه به نام های کوه حاجی آباد، کوه استخر، کوه نفشت یا حسین کوه نیز خوانده می شد.
نقش رستم؛ آرامگاه 4 پادشاه هخامنشی
آرامگاه چهار شاه هخامنشی
در نقش رستم جای گرفتهاست. هر چهار آرامگاه شکلی صلیبی دارند و در دل کوه با ارتفاع قابل توجهی از سطح زمین قرار دارند.
از بین 4 آرامگاه موجود، فقط آرامگاه داریوش اول کتیبه دارد. در شاخه بالایی آرامگاه، داریوش با لباس پارسی و کمان به دست روی سکویی سه پله ایستاده و در حال انجام مراسم است. تصویر فروهر یا اهورا مزدا در بالای سر و پیشاپیش وی قرار گرفته و داریوش دست خود را به علامت احترام رو به این تصویر گرفته. در این آرامگاه 9 تابوت سنگی وجود دارد که در یک ردیف در سنگ کنده شده و به داریوش کبیر، ملکه و سایر بستگان او تعلق دارد.
آرامگاه خشایارشا در سمت راست آرامگاه داریوش اول قرار دارد و بجز فقدان کتیبه و برخی اختلافهای جزئی در نقشهای برجسته، کاملاً مشابه آن آرامگاه است. از بین این 4 آرامگاه، آرامگاه خشایارشا بهتر از همه حفظ شدهاست.
آرامگاه اردشیر اول در سمت چپ آرامگاه داریوش اول قراردارد. آرامگاه داریوش دوم غربیترین آرامگاه هخامنشی نقش رستم است.
در ورودی آرامگاهها به شکل مربع است. این درها در دوران باستان قفل میشدند. برای این کار دو قطعه سنگ بزرگ در پشت آنها قرار میگرفت و به این وسیله مهر میشد.
شکل آرامگاهها نیز مشابه است. تنها تفاوت آرامگاه داریوش کبیر در کتیبههای میخی و آرامی آن است. در این کتیبه، داریوش، اهورامزدا را ستایش میکند و فتوحات خود را برمیشمارد و از اندیشههای خود سخن میگوید.
قدمت نقش رستم
در نقش رستم آثار 3 دوره باستانی وجود دارد:
آثار دوره عیلامی از 600 تا 2000 قبل از میلاد
آثار دوره هخامنشی از 600 تا 330 قبل از میلاد
آثار دوران ساسانی از سال 224 تا 651 میلادی
از دوره عیلامیان نقش برجسته محو شدهای در نقش رستم وجود دارد که در دوره ساسانی روی آن نقش دیگری از بهرام دوم ساسانی حک شده. این نقش محو شده از دو الهه تشکیل شده که روی مارهایی نشستهاند و لباسهای چیندار به تن دارند. در نقش رستم آرامگاهها و معبد آناهیتا از دوره هخامنشیان به جای مانده است.
کتیبه ها و نقش برجسته ها
کعبه زرتشت نام بنایی است مکعب مستطیل با معماری خاص در نقش رستم که از زمان حمله اعراب به ایران به اشتباه نام کعبه زرتشت به آن دادند. آنها از آن جا که فکر میکردند هر دینی میبایست برای خود بتکده یا مرکزیتی برای خود داشته باشد این بنا را کعبه زرتشتیان نامیدند. این بنا در زمان هخامنشیان و به احتمال در عصر پادشاهی داریوش بزرگ ساخته شده است.
همچنین کتیبه ساسانی به 3 زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی)، پهلوی پارتی و یونانی در اطراف این بنای هخامنشی حک شده است.
بحث اصلی این کتیبهها، وقایع تاریخی دوران شاپور اول در جریان جنگ ایران و روم است که در آن والرین، امپراتور روم شکست خورد و در 262 م در بیشابور زندانی شد.
کتیبه دیگر در زیر کتیبه شاپور اول و به زبان پهلوی اشکانی و 19 سطر، به دستور کرتیر موبد موبدان نقش شده است. کرتیر ضمن معرفی خود و القابش به شرح خدماتی که در راه دین زرتشت انجام داده، پرداخته و از رسیدنش به جایگاه موبد بزرگ و دادور تمام کشور و سرپرستی معبد آناهیتا سخن رانده است.
روبه روی نقش رستم، در برابر پلکان ورودی، قسمتی وجود دارد که در دوره ساسانی حجاری شد اما نقوشی روی آن حک نشده است. درازی این محل 10 متر و ارتفاع آن 5 متر است و حدود 2 متر بالاتر از سطح فعلی حجاری شده است.
عمق این فضا نسبت به سایر آثار ساسانی بیشتر است و تردیدی وجود ندارد که حفاظت بیشتر از این طرح مد نظر بوده است. در قسمتی از این فضا کتیبهای 20 سطری حک شده که مالک زمینهای کشاورزی اطراف نقش رستم و نحوه تقسیم آب را در آن مشخص کرده است. این کتیبه به زبان فارسی و بسیار جدید و فاقد ارزش تاریخی است.
در گوشه شرقی محوطه در ارتفاع 2 متری از سطح زمین نقشی قرار دارد. این نقش با توجه به کتیبههای آن که به 3 زبان قارسی میانه، پارتی و یونانی است، صحنهای را نشان میدهد که اردشیر بابکان (سمت راست) دارد حلقه شاهی را از اهورامزدا (سمت چپ) دریافت میکند.
هم شاه و هم اهورامزدا سوار بر اسب هستند و زیر پای اسب هرکدام یک نفر افتاده است. فرد زیر پای اسب اردشیر باید اردوان (آخرین شاه اشکانی) باشد و دیگری اهریمن.
در سمت غرب، دومین نقش، تاجگذاری نرسی را نمایان کرده است. در این نقش نرسی حلقه قدرت را از دست آناهیتا (یکی از خدایان) دریافت میکند.
پشت سر پادشاه، وزیر اعظم ایستاده و انگشت سبابه دست راست خود را به رسم آن دوران، برای احترام در برابر پادشاه نگاه داشته است. آناهیتا به صورت زنی در سمت راست حجاری شده که دارای لباس بلند تا کمربند و گردن بند مروارید است.
در سومین نقش برجسته، بهرام دوم (298 – 276 م) در حال نبرد و سوار بر اسب، چهار نعل با نیزه به سوی دشمن حمله میکند. اسب بهرام یک سرباز رومی را که در صحنه جنگ به خاک افتاده، با پا لگدکوب میکند.
پشت سر بهرام یک سرباز ایرانی پرچمی را به اهتراز درآورده و یک قطعه چوب به صورت افقی در بالای پرچم قرار دارد و به وسیله 3 گوی، یکی در وسط و دو گوی دیگر در انتهای چوب مشاهده میشود.
در چهارمین نقش، شاپور اول که والرین امپراتور روم را شکست داده نمایان است. این پیروزی در سال 263 م رخ داد.
در این نقش برجسته سیریادیس که یک پناهنده رومی است، عنوان امپراتوری را از طرف شاپور دریافت میکند. امپراتور والرین دستها را برای پوزش در برابر شاپور بالا نگه داشته و در برابر وی زانو زده است.
شکوه وی با لباس، زینت آلات، افسار و زین اسب، گردن بند، دست بند و تاج شاهی و آرایش موهای وی که حالت غرور آن مشخص است، نشانگر مهارت حجاران ساسانی است.
زیر آرامگاه اردشیر اول دو نقش وجود دارد. نقش بالایی، آذر نرسه یا شاپور ذوالاکتاف، که تقریباً محو شده. نقش زیرین، هرمز دوم است و صحنه پیروزی این پادشاه را بر دشمن نشان میدهد.
در این نقش برجسته، هرمز دوم با اسب، چهار نعل بر دشمن خود که رومی است، تاخته و اسب او را سرنگون کرده است. در این نقش، دشمن رومی دارای ریشی بریده است و کلاهخود بر سر دارد.
زیر آرامگاه داریوش دوم و رو به روی کعبه زرتشت، نقشی احتمالاً از شاپور دوم (379 – 309 م) وجود دارد. در این نقش، سواری که دارای تاج است، نیزه خود را بر گردن دشمن فرو کرده و هر دو ، زره به تن دارند./دوات آنلاین /منابع: همشهری – مشرق نیوز
بدون دیدگاه