مسجد چهار ایوانی حکیم، بنایی خاص در اصفهان

عکس و گزارش از فاطمه کوچکی کارشناس مدیریت جهانگردی، عکاس و فعال گردشگری

مسجد حکیم اصفهان که در یکی از محله‌های قدیمی اصفهان به نام باب الدشت و در انتهای بازار رنگرزان قرار دارد، متعلق به دوران شاه عباس دوم صفوی است.

به گزارش نشریه الکترونیک جهان گردش- این مسجد بی نظیر همانند اکثر مساجد ایرانی به صورت چهار ایوانی و در نهایت زیبایی ساخته شده و از معماری باشکوهی برخوردار می‌باشد.

مسجد حکیم اصفهان توسط حکیم داوود، پزشک مخصوص شاه عباس صفوی، طی سال‌های ۱۰۶۷ الی ۱۰۷۳ هجری قمری بنا شده است. در گذشته در این مکان مسجدی تاریخی به نام جوء جوء وجود داشته است. پس از حمله مغول به ایران این مسجد تخریب شده و سپس در عهد صفوی به همت حکیم داوود مسجدی جدید بر روی بقایای مسجد قدیمی ساخته می‌شود.
از آنجایی که این مسجد تاریخی در محله قدیمی جورجیر و انتهای بازار رنگرزان قرار دارد به نام‌های مسجد جورجیر و مسجد جامع رنگرزان نیز شناخته می‌شود. در زمان حکومت پهلوی در سال ۱۳۱۳ مسجد حکیم اصفهان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت می‌رسد؛ و به مرور زمان و در سال‌های مختلف مرمت و بازسازی‌هایی برای حفظ این بنای ارزشمند صورت می‌گیرد.

معماری مسجد حکیم اصفهان
مسجد چهار ایوانی حکیم یکی از بناهای خاص اصفهان است که نگاه هر بازدیدکننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

سردر جورجیر
یکی از زیباترین بخش‌های مسجد حکیم اصفهان سردر جورجیر نام دارد. این سردر از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی مربوط به دوره دیلمی و سلجوقی است که آجرکاری آن بازدیدکنندگان را مسحور خود می‌کند. با تماشای این سردر بلند نگاهتان غرق پیچ و تاب نقوش با شکوهش شده و پی به شکوه این بنا در دوران خودش خواهید برد. سردر جورجیر تنها بازمانده مسجد قدیمی جوءجوء محسوب می‌شود که توسط صاحب ابن عباد ساخته شده است.

در ساخت این سردر آجری نقوش مختلفی از طرح‌های هندسی، خطی هفت شاخه، گل و برگ، شمعدان‌های سه شاخه و … استفاده شده است. سبک معماری سردر جورجیر مسجد حکیم اصفهان از معماری ری الهام گرفته و از آجرهای کوچک برای مقاوم سازی و همچنین اجرای تزئینات هنرمندانه آن بهره گرفته‌اند. همچنین قوس شکنج یا کنگره بزرگ یازده پر این سردر در نوع خود بی همتا بوده و گچبری‌ها و کتیبه‌هایی به خط کوفی در دو طرف سردر به چشم می‌خورند.

ایوان ها
همانطور که گفته شد مسجد حکیم اصفهان از انواع مساجد چهار ایوانه به شمار می‌رود که هر کدام از ایوان‌ها با ظرافت هنرمندانه‌ای ساخته شده‌اند. این ایوان‌ها جلوه‌ای بی نظیر از هنر معماری ایرانی-اسلامی را به نمایش گذاشته‌اند و دارای تزئینات چشم نوازی هستند. از مهمترین تزئینات به کار رفته در ایوان‌های مسجد جورجیر اصفهان می‌توان به رسمی بندی، گره معقلی ساده با کاشی فیروزه‌ای، گره هشت و زهره معقلی، طرح‌های سوسن و ترنج، شمسه و نیم شمسه و کاشی‌های هفت رنگ اشاره نمود.

برای پوشش کف ایوان‌ها از آجرهای ختایی، چهارگوش و شطرنجی سفید و فیروزه‌ای استفاده شده که جلوه‌ای تماشایی را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. در بین ایوان‌ها، ایوان جنوبی به خاطر تزئینات خاص‌تر و زیباتر از بقیه معروف‌تر می‌باشد و می‌توانید اوج هنرنمایی معماران صفوی را در آن شاهد باشید.

شبستان
از دیگر بخش‌های مسجد حکیم اصفهان می‌توان به شبستان اصلی آن اشاره کرد. شبستان مسقف و باشکوه این مسجد تاریخی دارای کاشی کاری‌های بسیار زیبایی با کاشی‌های هفت رنگ است. این کاشی‌ها از نقوش گل و بوته، طبل و اسلیمی برخوردارند و جلوه‌ای فوق العاده به شبستان بخشیده‌اند.

علاوه بر شبستان اصلی دو شبستان دیگر نیز در این مسجد وجود دارد که دارای بخش‌های جداگانه مردانه و زنانه هستند و در زمستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

محراب
مسجد تاریخی حکیم دارای چندین محراب است که بزرگترین و زیباترین محراب در شبستان اصلی و در زیر گنبد و پشت ایوان جنوبی واقع شده است. برای ساخت این محراب از سنگ‌های مرمر و فیروزه استفاده شده و کتیبه‌ای با نوشته‌های قرآنی زیبایی آن را دوچندان نموده است. محراب دوم در شبستان شرقی و محراب سوم در شبستان غربی قرار دارند و با آیاتی از قرآن کریم مزین شده‌اند.

حوض خانه
در بخش پایینی مسجد حکیم اصفهان حوض خانه‌ای بسیار زیبا ساخته شده که دیوارهای آن دارای حفره‌های کوچک با اشکال هندسی می‌باشد. این حفره‌های متعدد در کنار هم علاوه بر جنبه زیبایی باعث تامین نور محیط حوض خانه می‌شوند. در این حوض خانه چندین طاق نما نیز به چشم می‌خورد که سکویی برای نشستن دارند. یکی از این طاق نماها به عنوان طاق نمای شاه نشین شهرت دارد که از اندازه بزرگتر و تزئینات زیباتری برخوردار است.