عمارت عین الدوله تهران، یادگاری از دوران پرحرف‌وحدیث قاجار است که در دل شلوغی پایتخت همچون گوهری پنهان خودنمایی می‌کند.
نشریه الکترونیک جهان گردش- این بنای باشکوه که روزگاری محل سکونت وزیر سه دوره قاجار بود، در چرخش روزگار به‌عنوان محلی برای گردهمایی رجال سیاسی و فرهنگی مشهوری مورد استفاده قرار گرفت که برای جهان تصمیمات بزرگی را اتخاذ کردند. اکنون نیز به اقتضای زمان، فرصتی فراهم شده تا علاقه‌مندان به تاریخ و معماری با گوشه‌ای از اصالت و هنر ایرانی از نزدیک آشنا شوند. با نمایی دل‌فریب، ایوان‌های وسیع و ستون‌های استوار، این عمارت نمود داستان‌هایی است که گذر زمان نیز نتوانسته آن‌ها را از یادها با خود ببرد؛ به‌گونه‌ای که اکنون با مشاهده عکس 3 نفره سران متفقین می‌توان به اهمیت این عمارت پی برد.
معرفی عمارت عین الدوله
عمارت عین‌الدوله یکی از بناهای تاریخی ارزشمند تهران و البته ایران است که در دوره قاجاریه ساخته شده است. این عمارت که در محله پاسداران واقع شده، در زمینی به مساحت ۱۱,۹۰۰ متر مربع با زیربنای ۸۰۰ متر مربع احداث شده است. البته لازم به ذکر است که عمارت عین‌الدوله در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی اول (رضاشاه) ساخته شده و در ابتدا به‌عنوان اقامتگاه ییلاقی عین‌الدوله، وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوره قاجار، مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ برخی از منابع عین‌الدوله را نوه فتحعلی‌شاه قاجار و یکی از مخالفان سرسخت مشروطیت معرفی کرده‌اند. پس از تغییر حکومت از قاجار به پهلوی، این عمارت به محل سکونت دائم خانواده هروی، معروف به بصیرالدوله که پیشکار عین‌الدوله بود، تبدیل شد؛ گفتنی است که هروی بصیرالدوله این ملک را به‌صورت اقساطی خریداری کرده است.
این بنا شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغ‌های گسترده در اطراف است که فضایی دنج و آرام را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. امروزه، عمارت عین‌الدوله به‌عنوان یکی از جاذبه های گردشگری تهران شناخته می‌شود و میزبان نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی متعددی است. فضای داخلی با گچبریها و تزئینات هنری زیبا، جلوه‌ای خاص به این بنا بخشیده است.
عمارت عین‌الدوله در تاریخ ۴ تیر ۱۳۷۷ شمسی با شماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. شهرداری تهران پس از بازسازی این اثر تاریخی، در سال ۱۳۸۶، به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس بلدیه تهران، آن را به‌عنوان باغ عین‌الدوله برگ افتتاح کرد. ضمن اینکه نگارخانه برگ نیز در این مجموعه فعالیت می‌کند و سردیس و مجسمه برخی از شخصیت‌های برجسته ایران به این باغ و عمارت زیبایی بی‌بدیلی بخشیده است. امروز این عمارت ضمن آنکه به‌عنوان یک مرکز فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نمونه‌ای برجسته از تلفیق معماری سنتی ایرانی با سبک‌های اروپایی است که همچنان زیبایی و اصالت خود را حفظ کرده است.
عمارت عین الدوله کجاست؟
اول اینکه عمارت عین‌الدوله در شمال شرقی تهران، در منطقه پاسداران واقع شده است. به‌طور دقیق‌تر، این بنای تاریخی در میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان شهید داوود جمالی، پلاک ۱۷ قرار دارد. اگرچه این عمارت در گذشته در میان باغ‌های سرسبز و درختان میوه قرار داشت، اما امروزه در بافت شهری محله هروی جای گرفته است.
آدرس عمارت عین الدوله: استان تهران، تهران، پاسداران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی، شماره ۱۷
مسیر دسترسی به عمارت عین الدوله
بدون اتلاف وقت می‌رویم درست سر اصل مطلب که برای دسترسی به این عمارت می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
خودروی شخصی: از اتوبان امام علی شمال تهران وارد اتوبان صیاد شیرازی شوید، سپس به خیابان پاسداران و میدان هروی بروید. از آنجا وارد خیابان وفامنش شده و در نهایت با احتیاط لازم به خیابان جمالی بپیچید؛ عمارت در پلاک ۱۷ قرار دارد.
مترو: سوار خط ۳ مترو شده و در ایستگاه حسین‌آباد پیاده شوید. سپس با تاکسی‌های خطی به میدان هروی بروید و از آنجا به خیابان وفامنش و خیابان جمالی دسترسی پیدا کنید تا به عمارت برسید.
اتوبوس: از اتوبوس‌هایی که به سمت میدان هروی و پاسداران حرکت می‌کنند، استفاده کنید. پس از رسیدن به میدان هروی، می‌توانید با تاکسی یا به‌صورت پیاده به خیابان وفامنش و سپس خیابان جمالی بروید تا عمارت را در نزدیکی خود دریابید.
تاریخچه عمارت عین الدوله
عمارت عین‌الدوله تهران، این بنای باشکوه که روزگاری اقامتگاه یکی از مهم‌ترین رجال سیاسی قاجار بود، در گذر زمان نقش‌های گوناگونی را تجربه کرد و حتی شاهد تصمیمات سرنوشت‌ساز جهانی شد؛ امروزه، ضمن آنکه یادگاری از تاریخ و معماری ایران است، همچنان محلی برای نمایش اصالت فرهنگ و هنر ایرانی محسوب می‌شود. پس اگر می‌خواهید بدانید که این عمارت در کجای تهران قرار دارد، چه ویژگی‌هایی آن را متمایز می‌کند و چرا ارزش حداقل یک‌بار بازدید را دارد، در ادامه نیز همراه ما باشید.
آغاز باشکوه؛ بنای یک اقامتگاه ییلاقی
قصه عمارت عین‌الدوله درست از آنجایی شروع شد که در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره حکمرانی پهلوی اول، در منطقه پاسداران تهران احداث شد. این باغ و عمارت در ابتدا به‌عنوان اقامتگاه ییلاقی سلطان احمد میرزا عین‌الدوله، وزیر سه دوره تاریخی در دوران قاجار، احداث شد. عین‌الدوله، فرزند یکی از نزدیکان فتحعلی شاه قاجار (شاه همیشه مغلوب ایران)، در سال ۱۲۶۱ هجری قمری در تهران متولد شد. ایشان همچنین، در دوران ناصرالدین شاه (یکی دیگر از بی‌لیاقت‌ترین شاهان ایران) به مناصب مختلفی از جمله حکومت کردستان و تهران دست یافت. وی همچنین در دوره مظفرالدین شاه به‌عنوان صدراعظم و اتابک اعظم منصوب شد.
سیر تاریخی عمارت عین الدوله از حیث معماری بنا
عمارت عین‌الدوله در زمان احداث، بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۳۰ هجری قمری، شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغ‌های گسترده‌ای بود. مساحت باغ آن حدود ۱۱٬۹۰۰ مترمربع و زیربنای عمارت ۸۰۰ مترمربع است. این بنا بر روی کرسی به ارتفاع حدود ۱٫۵ متر قرار دارد و توسط ۱۰ پله به ایوانی متصل می‌شود که دورتادور ساختمان را احاطه کرده است. تزئینات داخلی این عمارت شامل نقاشی‌های دیواری، گچ‌بری، آیینه‌کاری و قاب‌بندی‌های زیبایی است.
دوران پهلوی؛ از اقامتگاه شخصی تا محل برگزاری کنفرانس تهران
پس از تغییر حکومت از قاجار به پهلوی، این عمارت به محل سکونت دائم خانواده هروی، معروف به بصیرالدوله، تبدیل شد. در پاییز سال ۱۳۲۲ هجری شمسی (معادل با ۱۹۴۳ میلادی)، کنفرانس تهران با حضور سران سه کشور متفقین شامل ژوزف استالین از اتحاد جماهیر شوروی، وینستون چرچیل از بریتانیا و فرانکلین روزولت از ایالات متحده آمریکا برگزار شد. این نشست به‌منظور هماهنگی استراتژی‌های نظامی علیه نیروهای محور و تصمیم‌گیری درباره آینده جهان پس از جنگ تشکیل گردید.
بسیاری از منابع معتبر اشاره کرده‌اند که در این دوره، عمارت عین‌الدوله محل اقامت این رهبران بوده است. تصاویر تاریخی نیز وجود دارد که استالین، چرچیل و روزولت را در ایوان این عمارت نشان می‌دهد. این تصاویر و روایات، همگی گواهی بر اهمیت تاریخی این بنا در آن مقطع زمانی هستند. اگرچه برخی منابع دیگر به‌طور مشخص به محل برگزاری کنفرانس تهران در عمارت عین‌الدوله اشاره نکرده‌اند، ولی این تفاوت در روایت‌ها ممکن است ناشی از تعدد اماکن مورد استفاده در طول برگزاری کنفرانس باشد.
از ویرانی تا احیای دوباره و اثرگذاری عمیق فرهنگی و هنری
با گذشت زمان و عبور از حکومت شاهنشاهی پهلوی، باغات اطراف عمارت تفکیک شدند و بخشی از درختان جنوب باغ به‌دلیل تغییر مسیر آب قنات به‌مرور از بین رفتند. در سال ۱۳۷۶ هجری شمسی، این عمارت که از پس یک انقلاب غیرقابل کنترل و جنگی 8 ساله برای سال‌ها متروک و ویران شده بود، شناسایی و در تیرماه ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. سپس در سال ۱۳۸۶ توسط شهرداری تهران بازسازی شد و به‌عنوان نگارخانه برگ مورد استفاده قرار گرفت. این نگارخانه یکی از معتبرترین مراکز هنری ایران است که نمایشگاه‌های نقاشی، طراحی، عکس، چاپ دستی، مجسمه و چیدمان در آن برگزار می‌شود. امروزه، عمارت عین‌الدوله با حفظ اصالت تاریخی خود، به‌عنوان مکانی فرهنگی و هنری در تهران شناخته می‌شود و بازدید از آن برای علاقه‌مندان به تاریخ و هنر خالی از لطف نخواهد بود.
بهترین زمان بازدید از عمارت عین الدوله
برای بازدید از عمارت عین‌الدوله، می‌توانید همه‌روزه به‌جز جمعه‌ها و ایام تعطیل رسمی، از ساعت ۸ صبح تا ۴ بعدازظهر به موقعیت مکانی مورد اشاره مراجعه کنید. بازدید از محوطه بیرونی عمارت رایگان است؛ اما امکان بازدید از داخل ساختمان تنها در زمان برگزاری نمایشگاه‌ها در نگارخانه برگ فراهم می‌شود.
بهترین زمان برای بازدید از عمارت عین‌الدوله، فصل بهار و پاییز است؛ زیرا در این فصول، آب و هوای تهران معتدل و مطبوع بوده (هرچند در این روزها همیشه آلوده است) و باغ پیرامون عمارت در زیباترین حالت خود قرار دارد.
در روزهای خوش‌آب‌وهوای فصل بهار، شکوفه‌های درختان و در روزهای غم‌بار فصل پاییز، رنگ‌های گرم برگ‌ها، جلوه‌ای خاص به محوطه باغ می‌بخشند. پیش از برنامه‌ریزی برای بازدید، توصیه می‌شود از برگزاری نمایشگاه‌ها در نگارخانه برگ مطلع شوید تا امکان بازدید از داخل عمارت را نیز داشته باشید. همچنین، با توجه به تغییرات احتمالی در ساعات بازدید یا برنامه‌های مجموعه، بهتر است اطلاعات به‌روز را از منابع معتبر یا تماس با مجموعه بدست آورید.
معماری عمارت عین الدوله
عمارت عین‌الدوله یکی از بناهای شاخص تاریخی تهران است که با توجه به زمان ساخت آن، تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و تاثیرات اروپایی را به نمایش می‌گذارد. در واقع معماری این عمارت متاثر از دو دوره صفوی و قاجار است؛ چنانچه ناصرالدین‌شاه پس از بازگشت از سفرهای فرنگی، کارت‌پستال‌هایی با خود می‌آورد که براساس آن‌ها بناهایی در ایران ساخته می‌شد و یکی از نمونه‌های برجسته آن، قصر یاقوت در سرخه‌حصار است. این بنا در زمینی به وسعت ۱۱٬۹۰۰ متر مربع و با زیربنای ۱٬۱۰۰ متر مربع ساخته شده است. ساختمان عمارت دارای دو طبقه است و بر روی سکویی به ارتفاع ۱٫۵ متر از سطح زمین قرار دارد.
ورودی اصلی عمارت از طریق ایوانی بزرگ و ستون‌هایی بلند صورت می‌گیرد که این ستون‌ها با سرستون‌های کورینتی و گچبریهای ظریف و هنرمندانه تزیین شده‌اند. سقف ایوان دارای مقرنس‌کاری‌های زیباست که با ترکیبی از طرح‌های اسلیمی و گل‌وبوته‌های برجسته همراه شده و جلوه‌ای چشمگیر به بنا بخشیده است. این عناصر معماری در کنار ایوان‌های وسیع و تناسبات متقارن، اوج مهارت و دقت معماران آن دوران را نشان می‌دهد.
درب‌ها و پنجره‌های چوبی این عمارت با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌اند و نرده‌های فرفورژه با طرح‌های نیلوفر آبی به زیبایی هرچه بیشتر این بخش‌ها افزوده‌اند. در فضای داخلی، گچبریهای هنرمندانه و طرح‌های منظم و پیچیده زینت‌بخش دیوارها و سقف‌ها هستند. این گچبریها با دقت و ظرافت خاصی اجرا شده و این‌ها همگی نیز نشان‌دهنده مهارت معماران آن دوره است.
معماری این عمارت در عین سادگی، ترکیبی از سبک‌های سنتی ایرانی و گرایش‌های مدرن را به نمایش می‌گذارد که در استفاده از شیشه‌های رنگی، پلان ساده و ستون‌های بلند کاملا مشهود است. عمارت عین‌الدوله که به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری تاریخی تهران شناخته می‌شود، در دوران قاجار ساخته شد و بعدها در دوره پهلوی دستخوش تغییرات و مرمت‌های متعددی قرار گرفت.
بخش‌های مختلف عمارت عین الدوله
عمارت عین‌الدوله، از بخش‌های متعددی تشکیل شده است که هر یک دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند. این عمارت شامل تالارهای بزرگ با تزئینات گچ‌بری و آیینه‌کاری‌های زیبا، اتاق‌های متعدد با کاربری‌های مختلف، ایوان‌های مشرف به باغ و حوض‌های آب در محوطه آن است. همچنین، ستون‌های بلند و درب و پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی از دیگر اجزای این بنا به‌شمار می‌روند. به‌طورکلی بخش‌های مختلف عمارت عین‌الدوله با معماری دوره قاجار، جلوه‌ای خاص به آن بخشیده‌اند و در ادامه نیز به جزئیات بیشتری از این بخش‌ها می‌پردازیم.
باغ و محوطه عمارت عین الدوله
باغ و عمارت عین‌الدوله، با مساحتی حدود ۱۱٬۹۰۰ متر مربع و زیربنای ۸۰۰ متر مربع، به‌عنوان اقامتگاه ییلاقی شاهزاده عبدالمجید میرزا عین‌الدوله، صدراعظم مظفرالدین‌شاه قاجار، احداث شد. پس از وی، این عمارت به خانواده هروی (بصیرالدوله) منتقل گردید و به محل سکونت دائمی آن‌ها تبدیل شد. باغ عمارت به‌شکل مستطیلی شمالی-جنوبی طراحی شده و دارای چهار ورودی است: دو در اصلی در سمت شمال و جنوب و دو در فرعی در جهات شرق و غرب. ورودی شمالی به‌عنوان درب تشریفاتی اصلی مجموعه شناخته می‌شود. ساختمان دو طبقه عمارت، با مساحت ۸۰۰ متر مربع، شامل شاه‌نشینی با سقف آیینه‌کاری شده در طبقه همکف است که جلوه‌ای باشکوه به فضا می‌بخشد.
در گذشته، باغ‌های سرسبز و درختان میوه، محوطه اطراف عمارت را احاطه کرده بودند، ولی سال‌ها بعد، پس از تغییر مسیر آب قنات، درختان خشک شدند. امروزه، با توسعه شهری، بخشی از این باغ‌ها از بین رفته‌اند؛ بااین‌حال، محوطه فعلی همچنان با فضای سبز و درختان کهنسال، محیطی آرامش‌بخش برای بازدیدکنندگان ایجاد کرده است. علاوه‌براین، نگارخانه برگ در این مجموعه قرار دارد که میزبان نمایشگاه‌های هنری متعددی است و فرصت مناسبی برای هنرمندان و علاقه‌مندان به این حرفه فراهم می‌کند.
منبع : پته
بدون دیدگاه