نشریه الکترونیک جهان گردش-شهر علویجه در ضلع شمال غربی استان اصفهان واقع شده و از توابع شهرستان نجف آباد- بخش مهردشت است.
فاصله آن تا مرکز استان حدود 70 کیلومتر و دارای آب و هوا گرم و خشک است.
شهر علویجه با مساحت ۷۵۰ هکتار دارای ۱۱ هزار نفر جمعیت و دو روستای حسین آباد و هسنیجه است.
پیشینه تاریخی و گردشگری :
علویجه شهری از دل تاریخ
اگر چه قرائن و مدارکی همچون خرابه های مساکن قدیمی و قنوات دائر و بایری که مدت زمان طولانی از حفر آن میگذرد دال بر قدمت و سابقه تاریخی علویجه است، ولی به علت در دسترس نبودن مدارک کتبی نمی توان در مورد قدمت آن با صراحت اظهار نظر کرد .علویجه دارای بزرگترین بافت تاریخی شهرستان نجف آباد است که باگردش در بافت قدیم آن این مساله به خوبی قابل مشاهده است .
وجود دو نقطه، یکی معروف به قلعه گبری که خرابه های آن بر فراز یکی از تپه های اطراف علویجه وجود دارد و دیگری، قلعه ای معروف به قلعه سنگی در جوار کوه امامزاده شاه شمس الدین محمد(ع) ، می تواند نشانگر قدمت این شهر تا قبل از ظهور اسلام باشد.
از دیگر دلایل قدمت شهر علویجه وجود خرابه هایی معروف به “سرخاله” است که در آن آثار و بقایای مساکن قدیمی به خوبی مشهود است . این محل در طول زمان به سمت شرق و به محلی که معروف به “دربند” است منتقل شده . بنا به گفته اهالی ، دربند همان محلی است که در موقع حمله افاغنه مورد هجوم آنان قرار گرفته است .
پس از خرابی دربند، بازماندگان حمله افاغنه در دو محل دیگر سکنی گزیدند که بعدها در طول زمان به ده بالا و ده پایین معروف شد .
در ادوار تاریخی بعد (احتمالاً دوره افشایه) به منظور امنیت ساکنین و نیز استقرار نیروهای نظامی جهت جلوگیری از حمله مهاجمین قلعه ای معروف به “قلعه نادری” ساخته شد که بقایای آن در بافت قدیمی شهر علویجه موجود است . سپس در جوار آن قلعه های دیگری به نام های “قلعه کهنه” و “قلعه پایین” بنا شد. در منطقه علویجه از دوره صفویه آثاری بر جای مانده است که از آن جمله می توان از “کاروانسرای عباسی” واقع در روستای هسنیجه را نام برد .
پس از گذشت مدتی از سکونت جمعیت در داخل قلعه های فوق الذکر ، به دلیل افزایش جمعیت و و نیز حکمفرمایی امنیت نسبی، علویجه خارج از قلعه ها گسترش فیزیکی داشته که بیشترین گسترش به طرف غرب صورت گرفته است. از مهمترین آثار باقیمانده در این شهر از دوران گسترش خارج از قلعه ها “مسجد بزرگ” یا “مسجد جامع” است که هنوز در قسمت بافت قدیم علویجه وجود دارد.
وجه تسمیه بخش عربستان و شهر علویجه
وجه تسمیه عربستان برای این منطقه ، به احتمال قوی این بوده است که عربهای مسلمانی که برای فتح اصفهان از این مسیر آمده بودند پس از موفقیت، عده ای از آن ها در حوالی اصفهان از جمله این منطقه اقامت گزیدند و وجه تسمیه علویجه، نیز از این قرار است که سادات از اعراب و علویون همراه امام حسن مجتبی (ع) در این مکان اقامت گزیدند و علویجه طبق اسناد معتبری که در دسترس می باشد، در ابتدا علوی نام داشته است. سپس (جه) که مخفف جاه است به آن اضافه شده و معنا و مفهوم با مسمایی پیدا کرده : ((مقام و جایگاه علویون و پیروان و شیعیان حضرت علی(ع))، و در حال حاضر علوی پسوند فامیل سادات علویجه است.
آثار تاریخی: شهر علویجه بیشترین بافت تاریخی را در بین شهرهای شهرستان نجف آباد دارد، در سال های اخیر نیز تعدادی از مالکین خانه های قدیمی اقدام به بازسازی و تعمیر به سبک قدیم کرده اند و تعدادی رابه اقامتگاه بومگردی تبدیل کرده اند از این جمله می توان به اقامتگاه بومگردی آمیرزا و عمارت دواشکوب و خانه ستاره زاگرس و… اشاره کردد، البته این تعداد غیر از خانه های ثبتی درفهرست میراث فرهنگی است.
فهرست ابنیه به ثبت رسیده شهر علویجه:
ردیف
نام اثر
قدمت
شماره ثبت
تاریخ ثبت
موقعیت
۱-خانه سید ابوالفضل رفیعی
قاجاریه
16310
24/8/1385
علویجه -خیابان امام خمینی -کوچه امام جمعه -پلاک 84
۲- خانه محمد باقر زمانی
قاجاریه
16312
24/8/1385
علویجه -خیابان امام خمینی -کوچه شهید ابراهیمی -کوچه شادکام -پ 14
۳- خانه حسن شفیعی
قاجاریه
17034
8/11/1385
علویجه -خیابان امام خمینی -کوچه پایین جوی -بن بست یاس -پ 27
۴-مسجد نبی اکرم
قاجاریه
18105
20/12/1385
علویجه -خیابان امام خمینی -انتهای خیابان امام جمعه -کوچه پایین جوی
۵- خانه حسین زمانی
قاجاریه
18390
28/12/1385
علویجه -خیابان امام خمینی – کوچه پایین جوی -کوچه ابراهیمی -پ32
۶- حمام گوده
قاجاریه
18772
28/12/1385
علویجه -خیابان امام خمینی -کوچه حمام -پ 24
۷- خانه فضل اله زمانی
قاجاریه
15179
24/12/1385
علویجه -بافت قدیمی شهر -کوچه نوبهار -کوچه شرف -پ 83
*منبع : گزارش سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان
جاذبه های گردشگری :
غار سنگریز :
در شمال غربی اصفهان، در 15 کیلومتری شرق علویجه قرار گرفته است. با ورود به محیط تاریک غار و طی یک مسیر مارپیچ کوتاه و با شیب ملایم، به اولین تالار غار میرسیم که ستونهای آهکی زیبای استلاگمیت و استلاکیت در آن خودنمایی می کند و قندیل های بزرگ با ساختاری گل کلمی شکل در همه جا به چشم می خورد . در سکوت و تاریکی وهم انگیز غار صدای ریزش قطرات آب که از سقف غار می چکد ، شنیدنی است .در کل غار حدود 6 یا 7 تالار وجود دارد که به جز یکی از آن ها که سنگی است ، مابقی آن ها تماماً پوشیده از قندیل های آهکی از جنس کلسیت و آرگونیت می باشد. برای ساخته شدن هر سانتی متر از این ستونهای آهکی مدت زمان زیادی سپری گشته است. این غار در آهکهای دوران کرتاسه از دوره های زمین شناسی واقع شده است و متعلق به حدود 250 میلیون سال پیش می باشد . ولی مسلماً غار در زمانهای بعدی و شاید در جریان کوه زایی اخیر یا به دلیل وجود جریان های آب های زیر زمینی ایجاد شده است . در ضمن کف غار پوشیده از خاک رس است که از انحلال آهک های فوقانی است . جانوران غار خفاشها و مارها هستند و و به دلیل نبودن نور کافی ، غار فاقد پوشش گیاهی می باشد.
کوه گبری(قلعه گبری): تپه ای تاریخی، که آثار و بقایای قلعه تاریخی گبری بر روی آن وجود دارد ، که به دوران قبل از اسلام برمیگردد . در زبان محلی در ابتدا به آن گوری و سپس گبری گفته شده است . این تپه باستانی که در دوران قبل از اسلام محل زندگی اقوام گبری بوده ، هنوز آثار و بقایایی از زندگی آنان را در خود به یادگار دارد و در دوران قبل از انقلاب بارها مورد تجسس قرار گرفته است .
استخر طبیعی قوره :این استخر طبیعی در واقع یک کانال زیرزمینی است که آب قنات را از زیر رودخانه فصلی شهر منتقل می کند . طراحی این کانال به گونه ای انجام گرفته است که با استفاده از اختلاف سطح آب در دو طرف ، آب از یک طرف کشیده (قوره پایین کش ) و به طرف دیگر می رود و جریان خنک و مطبوع آن همگان را به شنا در آن ترغیب می نماید .
کوه چهار کوه :در شمال علویجه قرار دارد و به سبب شکل ویژه ای که از نام آن پیداست ، زیبایی ویژه ای را به شهر داده و شهر در بستری از دامنه این کوه قرار گرفته است و البته چهار کوه نمادی برای شهر علویجه گشته است .
توتستان علویجه : در دامنه چهارکوه توتستانی احداث شده است که بابیش از 12 هزار درخت توت در منطقه ای به مساحت 14 هکتار در شمال علویجه خودنمایی می کند . هرساله جشنواره توت در این مکان برگزار می شود جشنواره ای که سالانه هزاران نفر گردشگر را به شهر می کشاند .
کوه تیرچه: کوهی کم ارتفاع و مشرف به باغ های علویجه که چون مشرف به باغات ومزارع است ،چشم انداز زیبایی دارد.
کوه چهل دختران:کوهی کم ارتفاعی که مشرف به باغات علویجه است . ایوانچه طبیعی که در این کوه وجود دارد ، چشم انداز بسیار زیبایی از باغات و مزارع داراست .
سیاه کوه : در 25 کیلو متری شرق علویجه که در دامنه این کوه کنده وآغل معروف سیاه کوه نیز قرار دارد. حد شرقی مراتع این محل به مزرعه قلعه خواجه می رسد.
کوه بلغویی :دنباله ارتفاعات رشته کوه زاگرس می باشد . در قسمت غرب و شمال غربی شهر علویجه و روستای هسنیجه واقع شده به علت مرتفع بودن این رشته کوه ، از نزولات و بارندگی های خوبی برخوردار است وبیشتر ماه های سال پوشیده از برف است.
سلسله قنوات نادری و پا تفریحی نابر: در شهر علویجه سه رشته قنات تاریخی معروف به قنوات نادری وجود دارد که علاوه بر آبیاری باغها و مزارع علویجه، مردم از طراوت و زیبایی آنها و ورودی چاه ها و دشت سرسبز اطراف آنها ، جهت تفریح استفاده می کنند . از جمله منطقه نابر که بصورت تفریحگاه طبیعی مردم درآمده و به تازگی باکمک های مردم و خیرین به شهرداری بازسازی شده است .
قابل ذکر است، یک رشته از قنوات مذکور، معروف به قنات کهریزنو از زیر بافت شهر عبور کرده و مردم از طریق ورودیهایی که در سطح شهر به زیر زمین ساخته بودند و به« بیرو» معروف بودند به آب این قنات دسترسی داشتند که بعدها به دلیل مسائل بهداشتی و حفظ امنیت جانی مردم بخصوص کودکان این ورودیها بسته شدند.
امامزاده شمس الدین محمد (ع) :
«شمس الدینمحمد»، فرزند امام موسى بن جعفرعلیه السلام است که تربت پاک او در شهر علویجه اصفهان محل زیارت خاص و عام است. پسوند «محمد» به این سبب است که وى از سلاله و ذریه رسول الله صلى الله علیه و آله است. این امام زاده منتسب به حضرت موسى بن جعفرعلیه السلام در غرب شهر علویجه اصفهان واقع شده است. در تحقیقى که درباره این امامزاده انجام گرفته ، ایشان یکى از فرزندان امام هفتم علیه السلام محسوب می شوند.
«علویجه» – همان گونه که از وجه تسمیه آن برمی آید.- پایگاه علویون و شیعیان و عاشقان مولاى متقیان، على بن ابیطالب علیه السلام، به ویژه سادات علوى محسوب می شد. بیهقى درکتاب «لباب الانساب» می نویسد: «امام زاده شمس الدین به قصد خون خواهی برادرش (امام رضاعلیه السلام) از مامون، همراه سه هزار نفر از امامزادگان و فرزندانشان به سرپرستى «احمدبن موسى» (شاه چراغ) و محمدبن موسى در سال 202 ه .ق. از مدینه و از راه شیراز به ایران آمد و در استان فارس (شیراز) تحت تعقیب بنی عباس قرار گرفت. حاکم شیراز اجازه ادامه مسیر را به «احمدبن موسى» و همراهانش نداد. سرانجام بین امامزادگان و حاکم شیراز جنگ در گرفت که عده اى شهید و برخى در نواحى کوهستانى فارس پراکنده شدند. شمس الدین به سمت اصفهان حرکت می کند و به منطقه «عربستان» اصفهان می رسد. او وقتى مطمئن می شود که در این منطقه عشایر عرب ساکن هستند و سادات و شیعیان در«علوى جاه» مستقرند، تصمیم برماندن می گیرد و بامعرفى خودش به یکى از شیعیان به نام حاج طاهر میهمان اومی شود. وى مدتى در آنجا زندگى می کند تا اینکه در یکى از روزهاى تابستان کنار نهرى می رود و مشغول آبتنى میشود که توسط دشمنان اهل بیت علیهم السلام شناسایى و به شهادت می رسد و به وسیله علویون ومیزبانش، حاج طاهر در محل فعلى – برفراز کوه کوچکى که مشرف به علویجه است. – مدفون می شود. به مرور زمان، شیفتگان و شیعیان علوى – باتوجه به کراماتى که با توسل به روح پرفتوح اومی بینند.- بر فراز مرقد مطهرش گنبد و بارگاه مجللى بنا مىکنند.
مسجد نبی اکرم (ص): این مسجد در فهرست ابنیه تاریخی اداره میراث فرهنگی اصفهان، به ثبت رسیده است .
11- ویژگی خاص از جمله ( صنعت و صنایع دستی و … )
صنایع دستی: در این شهر در گذشته صنایع دستی چون گلیم بافی، گیوه بافی، بافت کرباس، نمد مالی و … رواج داشته است و اکنون نیز هنرمندان علویجه علاوه بر پرداختن به این هنرها ، در رشته هایی چون معرق ، منبت، گلیم حجمی و … و رشته ابداعی جوانان این شهر یعنی “معرق سنگ” فعالیت دارند .
ج) صنعت :صنعت در علویجه با وجود شهرک صنعتی علویجه با بیش از 80 کارخانه فعال ، از جمله چندین کارخانه مهم استان، و همچنین صنایع کارگاهی نیمه مزاحم شهری «کاوه » علویجه که توسط شهرداری علویجه در حال راه اندازی و واگذاری می باشد ، از تحرک خوبی برخوردار است و از آنجایی که به تازگی شهرک صنعتی بزرگ اصفهان که از بزرگترین شهرک های صنعتی استان و کشور خواهد شد ، در نزدیکی علویجه در حال احداث می باشد ، انتظار می رود صنعت در این منطقه افق روشنی را در پیش رو داشته باشد .
تنظیم متن، فیلم و تصاویر از جواد جلالی
بدون دیدگاه