زخم فراموشی بر تن کاروانسرای مدور ده زیره

مصطفی رمضانی پور*و حسین ذاکری** در یادداشت کوتاهی که برای کاشان نیوز ارسال شده از دغدغه خود برای کاروانسرای ده زیره که در معرض نابودی است سخن گفته اند:
نشریه الکترونیک جهان گردش به نقل از کاشان نیوز- در جاده اصلی کاشان –نطنز، در مسیر روستای تتماج، کاروانسرایی مدور بنام ده زیره خودنمایی می‌کند. طبق اطلاعات کسب شده، این کاروانسرا در حقیقت کاروانسرای خواجه قاسم نطنزی است اما به دلیل اینکه در محدوده روستای ده زیره قرار داشته به زیره موسوم گردیده است.
این کاروانسرای ارزشمند تحت عنوان «کاروانسرای ده زیره» در بهمن سال ۱۳۹۶ با شماره۳۱۹۳۰ به ثبت آثار ملی رسیده است این در حالی است که وضعیت این کاروانسرای منحصربه فرد ابداً مساعد نیست. علی‌رغم قرار گرفتن این بنای ارزشمند در حوزه مدیریت و اختیاراتاداره میراث فرهنگی کاشان، متأسفانه مورد غفلت و بی‌توجهی قرارگرفته است.
نیاز انسان به سرپناه و مأمن نه‌تنها در حضر، بلکه در سفر هم از روزگاران باستان مورد توجه بوده است، آرامشی منحصربه‌فرد و عاری از هیاهو در قلب کویر. در ایران و مشخصاًکاشان نیز از گذشته‌های بسیار دور، آثار و مظاهری ازاین‌گونه استراحتگاه‌های بین راهی دیده می‌شوند.
تاریخ حکایت از آن دارد که هخامنشیان پایه‌گذار و صفویان توسعه دهندگان بناهای موردبحث هستند.
تعداد کمی از کاروانسراهای ایران با نقشه مدور بنیاد گردیده است توأمانی که در حال حاضر فقط دو نمونه از آن شناخته شده است، کاروانسرای زین‌الدین (صفویه) در جاده یزد-کرمان، و کاروانسرای ده زیره بین کاشان و نطنز.
لازم به ذکر است که در مناطق کویری و وجود شن‌های روان، پلان مدور باعث می‌گردیده که این شن‌های روان پشت دیواره‌ها جمع نگردد و به‌تبع از ریزش دیوارها جلوگیری می‌شد.
درحالی‌که کاروانسرای زین‌الدین به یکی از اقامتگاه‌های بین‌راهی مبدل گردیده و چندین سال قبل موفق به دریافت دیپلم افتخار از یونسکو شد، کاروانسرای ده زیره خوش‌اقبال نبود و امروزه، ویران و مدفن زباله گردیده است.
برای ذکر وخامت اوضاع این کاروانسرا همین بس که تا چندی قبل، طویله‌ای برای گوسفندان بود. به‌راستی چگونه می‌توان آسوده نشست و با چشمان خود از بین رفتن بخشی از تاریخ و هویت خویش را نظاره‌گر بود؟
آیا هنوز زمان توجه و رسیدگی به این بنای منحصربه‌فرد فرا نرسیده است؟
—————–
* فعال حوزه گردشگری
** پژوهشگر و فعال حوزه، میراث فرهنگی کاشان