اطلس زبانی شهرستان شمیرانات (استان تهران) با هدف ارائۀ تصویری – تا حد امکان دقیق- از سیمای زبانی شهرستان شمیرانات با سرمایۀ ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران توسط گروه زبان و گویش رایج پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون در قالب طرح ملی اطلس زبانی ایران تدوین شد.
به گزارش نشریه الکترونیک جهان گردش به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، فریار اخلاقی عضو هیأت علمی پژوهشگاه و مجری طرح 18 شهریور 1402، با اعلام این خبر گفت: در گنجینۀ اطلس زبانی ایران، اطلاعاتی از گونه‌های زبانی رایج در استان تهران وجود نداشت. گردآوری نمونه‌های زبانی، تشکیل پایگاه داده‌های آوانویسی‌شده، مستندسازی جغرافیای زبانی کنونی روستاهای بالای 10 خانوار شهرستان شمیرانات و ترسیم نقشه‌های زبانی آن که به دلیل مجاورت با پایتخت دستخوش تغییرات جمعیتی فراوانی بوده است با هدف رفع بخشی از این خلاء انجام شد.
رییس گروه زبان و گویش رایج تصریح‌کرد: در پژوهش حاضر، گردآوری نمونه‌های زبانی تمامی روستاهای بالای 10 خانوار شهرستان شمیرانات به شیوۀ مصاحبۀ حضوری و ضبط صدا و سپس آوانویسی رایانه‌ای تمامی نمونه‌های زبانی متنوع و ارزشمندِ گردآوری‌شده و بارگذاری آن‌ها در سامانۀ اطلس زبانی ایران، به انضمام تشکیل شناسنامه‌ای مجزا برای هر آبادی/گونۀ زبانی، شامل اطلاعات مربوط به موقعیت جغرافیایی و تعداد ساکنان و پیشۀ اصلی آنان و سایر اطلاعات انجام شد.
او با بیان اینکه مختصات جغرافیایی تک تک آبادی‌ها در محل ضبط مصاحبه با کمک نرم‌افزارهای مخصوص، ثبت و در سامانۀ اطلس زبانی ایران وارد شده است افزود: به این ترتیب، امکان ترسیم نقشه‌های خودکار رنگی از تنوعات زبانی/گویشی این شهرستان و ترسیم اطلس زبانی آن فراهم شده است.
اخلاقی گفت: بر اساس پژوهش میدانی انجام‌شده، 43 آبادی بالای 10 خانوار در شهرستان شمیرانات وجود دارد و طبق یافته‌های پژوهش حاضر همۀ این آبادی‌ها تک‌گویشی هستند. به نظر می‌رسد بر خلاف بیشتر آبادیهای مناطق دیگر استان تهران، کوچ اجباری یا اختیاری اقوام دیگر به این بخش انجام نشده و رواج زبان‌ها و گویش‌های دیگر در کنار زبان بومی آبادی‌ها را شاهد نیستیم.
او اظهار کرد: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که، زبان بیش از 80 درصد آبادیهای این شهرستان گونه‌ای از مازندرانی است که با تفاوت‌های تلفظی، واژگانی و گاه صرفی در آبادیهای مختلف رواج دارد. این زبان که طبق نظر محققان فارسی-مازندرانی قلمداد می‌شود، زبانی آمیخته است که به سبب مجاورت محل رواج با پایتخت و جابه‌جایی جمعیتی زیاد از تهران به این منطقه و بالعکس، تحت تأثیر تماس زبانی با فارسی تهرانی و نیز تأثیرپذیری از زبان رسانه، برخی از ویژگی‌های زبان فارسی را در حوزه‌های آوایی، واژگانی، صرفی و نحوی پذیرفته است و با گونه‌های مازندرانی رایج در استان مازندران در این حوزه‌ها تفاوت‌‌هایی دارد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: به عنوان نمونه در برخی از گونه‌های زبانی مازندرانی منطقه که بیشتر تحت تأثیر زبان فارسی قرار گرفته‌اند، گرایشی برای تغییر حروف اضافۀ پسین (که از ویژگی‌های زبان مازندرانی است) به حروف اضافۀ پیشین (که از ویژگی‌های زبان فارسی است) ایجاد شده است. وجود این تغییر و میزان آن می‌تواند یکی از نشانه‌های میزان تأثیرپذیری گونۀ زبانی مورد بررسی از زبان فارسی باشد.
مجری طرح تدوین اطلس زبانی شهرستان شمیرانات (استان تهران) در پایان گفت: بررسی و تحلیل دقیق ویژگی‌های آوایی، واژگانی صرفی و نحوی نمونه‌های زبانی به دست آمده از این بررسی می‌تواند به شناخت بیشتر، تأیید یا رد طبقه‌بندی‌های زبانی ارائه‌شدۀ پیشین از زبان‌های کرانۀ خزر و یا ارائۀ طبقه‌بندی جدید منجر شود.
بدون دیدگاه