محوطه ۳۶۰ هکتاری شهر تاریخی توس که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در سده دوم هجری مجموعهای از آبادیهایی همچون توس، نوغان و سناباد بود که توس، آبادترین آنها محسوب میشد.
به گزارش نشریه الکترونیک جهان گردش به نقل از ایرنا-همین امر باعث شد پس از شهادت ثامنالحجج حضرت علی بن موسیالرضا (ع) در خراسان، تاریخدانان محل دفن پیکر مطهر و حرم منور آن امام همام را “ارض توس” بنامند. اما امروز همه آن آبادیها با گسترش مشهد در درون این کلانشهر جای گرفته و از توس نیز بقایایی باستانی و تاریخی، نام و آوازه و مقابری از بزرگان علم، ادب و هنر به جا مانده است.
حدود ۸۰۰ سال پیش، “توس” در زمان حمله دهشتناک مغول به خاک ایران، ویران اما پس از مدتی تجدید عمارت و حتی چندمرتبه مقر فرمانروایان مغول شد و بازسازی عمارت قلعه توس پس از فوت تیمور صورت گرفت.

مردم در دورههای تاریخی بعد، نام توس را با نام مشهد یک جا میبردند اما مشهدالرضا به تدریج به واسطه اهمیت اعتقادی و مذهبی، شهر توس را تحتالشعاع خود قرار داد و پایتخت خراسان شناخته شد.
توس در دوره معاصر تا بهمن ۱۳۹۱ یکی از روستاهای تابع مشهد شناخته میشد اما با تایید شورای عالی معماری و شهرسازی، این روستای تاریخی که مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی در دل آن قرار دارد به عنوان یک “محدوده منفصل شهری” به شهرداری مشهد سپرده شد. هماکنون نیز توس تحت مدیریت منطقه دوازدهم شهرداری مشهد اداره میشود.
توس یکی از چهار شهر عمده ناحیه توس در سدههای اولیه و میانه اسلامی است که در آن زمان به نام تابران بود و اکنون در حدود هزار متری آرامگاه فردوسی و حدود ۲۴ کیلومتری مشهد قرار دارد. این شهر تاریخی در چند سال گذشته مورد توجه ویژه دولت، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، شورای اسلامی شهر و شهرداری مشهد قرار گرفته است.
این شهر تاریخی با داشتن بزرگ مردانی همچون ابوالقاسم فردوسی، دقیقی توسی، غزالی و خواجه نصیرالدین توسی نامی بلندآوازه دارد اما یافتههای باستانشناسی در حوالی توس این پشتوانه تاریخی فرهنگی را مستحکمتر کرده است چرا که کهنترین دستافزارهای کشف شده در این منطقه متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است، این دستافزارها سال ۱۳۵۴ در محوطهای واقع در حاشیه “کشف رود” به سوی سرخس توسط گروه زمینشناس ایرانی – فرانسوی در قالب ۶۰ قطعه ابزار سنگی متعلق به دوران ‘پارینهسنگی’ کشف شده است.
گرچه فردوسی در طول یک قرن گذشته مورد توجه ویژه قرار گرفت و برای او آرامگاهی درخور شان ساخته شد اما شهر تاریخی توس کمتر مورد توجه قرار گرفت و حتی در اوایل انقلاب برخی قصد تخریب آرامگاه فردوسی را داشتند که با پیام رهبر معظم انقلاب در آن روزها حرمت فردوسی حفظ شد و اگرچه همواره فردوسی مورد تکریم قرار میگرفت اما برای حفظ و احیای شهر تاریخی توس کار چندانی نشده بود تا اینکه صبحگاه روز ۱۹ تیر ۱۳۷۵ رهبر معظم انقلاب اسلامی از توس بازدید کرده و در نوشتهای بر ضرورت تلاش بیشتر دولت برای آبادانی توس تأکید کردند.

پس از این بود که اقداماتی برای آبادانی بیشتر و احیای این منطقه تاریخی فرهنگی آغاز شد و برج و باروی شهر تاریخی توس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اکنون بیش از هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی در استان خراسان رضوی در شمار آثار ملی ثبت شده که ۲ اثر تاریخی و فرهنگی شامل قنات قصبه گناباد و دوتارنوازی این استان نیز در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.
بدون دیدگاه