عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ یکی از زیباترین تجلیات راه ابریشم در شرق آفریقا را استفاده از ظروف چینی در تزئینات معماریِ تمدن شیرازی و بلوچی دانست و تصریح‌کرد: ظروف چینی به عنوان یکی از باارزش ترین رهاوردهای تجارت راه ابریشم در افریقا شناخته می شود تا آنجا که معماران شیرازی و بلوچی از این رهاورد در مقدس ترین نقاط معماری مانند محرابِ مساجد و مقابر بزرگان استفاده می کردند.
به گزارش نشریه الکترونیک جهان گردش به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مرتضی رضوانفر که در دومین نشست تخصصی همایش«چشم‌انداز منطقهای میراث راه ابریشم» سخن می‌گفت با بیان این مطلب به تشریح بخشی از مقاله «میراث ایرانی از بنادر شرقی چین تا شرق آفریقا؛ با تکیه بر کتیبه های فارسی» پرداخت.
او گفت:پروژۀ میدانی «بررسی کتیبه های فارسی در جهان»، طی چند سال اخیر به صورت میدانی در کشورهای چین، بنگلادش، هند، پاکستان، تاجیکستان، روسیه، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، تانزانیا و کنیا انجام شد و این کتیبه ها خط سیر حضور و تأثیر فرهنگ ایرانی و فارسی را از شرقی ترین قسمت آسیا، یعنی بنادر شرقی چین (ماچین) تا کشورهای تانزانیا و کنیا در آفریقا نشان می دهد.
رضوانفر با بیان‌اینکه جغرافی نگاران اسلامی چون اصطخری، ابن حوقل، مقدسی و جیهانی، از خلیج فارس تا شرق چین را بحرالفارسی نامیده اند افزود: کلنی های ایرانی مانند شیرازی ها در شرق آفریقا، آفاقی ها یا غربا در جنوب و غرب هندوستان، هوی هوی در بنادر شرقی چین، همه دارای آثاری از دورۀ اقتدار ایرانیان در کشتی سازی، تجارت و دریانوردی در مسیر راه ابریشم دریایی است و متأسفانه محققان ایرانی کم تر از محققان چینی دربارۀ تأثیر فرهنگ ایران در مسیر راه ابریشم پژوهش کرده اند.
این پژوهشگر افزود: یکی از دلایل علاقۀ پژوهشگرانِ چینی به مطالعۀ فرهنگ ایران، نقش ایران در حضور و گسترش پنج دین بزرگ مانویت، مسیحیتِ نستوری، زرتشت، بودیسم (از مسیر بلخ) و اسلام در سرزمین چین بوده و از هر یک از این ادیان، آثار و اشیائی کتیبه دار در سرزمین بزرگ چین و به تبع آن در سرزمین های مسیر راه ابریشم، برجای مانده است که بسیاری از آن ها در مهم ترین موزه های جهان جلوه می کنند.
او با بیان‌اینکه از سوی دیگر، حرکت شیرازی های ایران در قرن ۱۰ میلادی به شرق آفریقا، خط کشتیرانی از آفریقا به بنادر جنوبی ایران و از آنجا به بنادر شرقی چین و تجارت دریایی راه ابریشم را پایه گذاری کرد گفت: شیرازی ها بدون جنگ توانستند به مدت 500 سال در شرق آفریقا شامل: مناطقی از سومالی، کنیا، تانزانیا، موزامبیک و مادگاسکار، دولت شهرهایی تأسیس کرده و حکومت کنند و شهر و جزیرۀ کیلوا به عنوان اولین دولت شهری که توسط شیرازی ها تأسیس شده است، با داشتن آثار ارزشمندی از جمله دو مسجد زیبا (مسجد جامع و مسجد کوچک) و دو قصر باشکوه در سال 1981م در فهرست میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید.
عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: شیرازی ها یا امپراتوری زنگ، در 1502م توسط پرتغالی ها شکست خوردند، عمانی ها با کمک ارتشی متشکل از سربازان عمدتاً بلوچی در سال 1698م، پس از دویست سال، پرتغالی ها را شکست دادند و از سال 1832م پایتخت خود را از مسقط به زنگبار منتقل کردند که این اقدام باعث شکل گیری چند کلنی از بلوچ های ایرانی در آفریقا شد.
او خاطرنشان‌کرد: از شیرازی ها و بلوچ های مقیم افریقا، نزدیک به ۱۵۰ بنای تاریخی در تانزانیا و کنیا باقی مانده است و همچنین اشیاء زیادی در موزه های این دو کشور آفریقایی وجود دارد که برخی از آن ها دارای کتیبه های ایرانی است.
این پژوهشگر، یکی از زیباترین تجلیات راه ابریشم در شرق آفریقا استفاده از ظروف چینی در تزئینات معماریِ تمدن شیرازی و بلوچی دانست و تصریح‌کرد: ظروف چینی به عنوان یکی از باارزش ترین رهاوردهای تجارت راه ابریشم در افریقا شناخته می شود تا آنجا که معماران شیرازی و بلوچی از این رهاورد در مقدس ترین نقاط معماری مانند محرابِ مساجد و مقابر بزرگان استفاده می کردند.
خط اويغوري در پايزه هاي ايراني، روابط فرهنگي ايران در سده هاي هفتم تا نهم هجری
مقاله«خط اويغوري در پايزه هاي ايراني، روابط فرهنگي ايران در سده هاي هفتم تا نهم هجری» عنوان مقاله‌ای بود که در ادامه این نشست توسط سعيد خودداري ناييني دانشيار گروه مطالعات موزه، دانشگاه هنر تهران ارائه شد.
سعيد خودداري ناييني پايزه را لوح یا نشان و مدركي حكومتي خواند كه پس از حمله مغول در ايران هم استفاده شد و گفت: با آنكه نمونه هايِ ايرانيِ كمي به جاي مانده است، اما كتيبه هاي روي پايزه مسايلي در حوزۀ كاربرد خط و زبان در روابط اجتماعي و فرهنگي مطرح مي كند كه پاسخ به آن مي تواند جنبه هاي كم تر شناخته شده فرهنگ ناملموس اين دوره را روشن تر كند.
او افزود:روي پايزه ها از خط و زبان هاي مختلف استفاده شده است و در پايزه هاي مغول كه همگي در خارج از ايران ساخته شده اند، در كنار خط چيني، اويغوري و پاگزپا، از خط فارسي هم استفاده شده اما در دو نمونه شناخته شده پايزه ايلخاني ايران كتيبه به خط اويغوري است.
دانشيار گروه مطالعات موزه، دانشگاه هنر تهران تصریح‌کرد: به عبارت ديگر در فاصلۀ زماني كوتاهي پس از استقرار ايلخانان در ايران نوشتۀ روي پايزه فقط اويغوري بود و نه فارسي، البته درهمان زمان بر روي سكه ها از عبارات فارسي هم استفاده مي شد و تعداد معدودي نسخۀ خطي نيز به خط اويغوري نوشته شد كه همۀ نسخه هاي درباري هستند و تا قبل از سدۀ دهم نوشته شده اند.
او با بیان‌اینکه به نظر مي رسد روابط فرهنگي ايران و شرق به خط محدود نمي شد و در كتاب آرايي برخي از اين نسخه ها نيز دانستن خط اويغوري لازم بوده گفت: رسميت داشتن خط اويغوري باعث شده بود در مصر دورۀ مملوك هم كساني براي خواندن خط اويغوري اسناد و فرمان هاي ارسال شده از حاكمان مغول حاضر باشند.
این پژوهشگر افزود: جامعۀ ايران اين زمان از نظر فرهنگي بسيار متكثر است و بنا بر روايات تاريخي متعدد كساني از ديار هند وچين و مصر و شام و از زنگيان و مغلان و حبشيان در اين جامعه زندگي مي كنند.
خودداري ناييني در پایان اظهارکرد: در اين مقاله به جايگاه اين دو عنصر وارداتي به فرهنگ ايراني ( پايزه وخط اويغوري)، سازندگان و مخاطبان پايزه و گسترۀ فرهنگي خط اويغوري در سدۀ هشتم و نهم و علل برافتادن اين خط خواهيم پرداخت.
همگرایی و همزیستی مسالمت‌آمیز در جاده ابریشم
پروفسور حسن امین بازنشستۀ صاحب کرسی در حقوق بین‌الملل در دانشگاه کالیدونیان گلاسکو نیز در ادامه به ارائه مقاله «همگرایی و همزیستی مسالمت‌آمیز در جاده ابریشم» بصورت ویدئویی پرداخت وگفت: به طور طبیعی، رفت و آمد و داد و ستد اقتصادی و فرهنگی گردشگران و سیاحان و مسافران و بازرگانان، از مقولۀ دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی است و واردات و صادرات و خرید و فروش محصولات و مصنوعات یک منطقۀ جغرافیایی در منطقه دیگر به آشنایی و تفاهم ملل و نحل و تبادل و انتقال فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و در نهایت هم گرایی و هم زیستی مسالمت‌آمیز می‌انجامد.
او افزود: سفرهای تجاری و غیرتجاری در مسیر جادۀ ابریشم از چین تا مدیترانه هم مستلزم این تعامل مثبت میان فرهنگی و حتی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بین‌الأدیانی و در نتیجۀ تقریب و تقارب مذهبی و کثرت‌گرایی دینی می‌شده است.
امین با بیان‌اینکه شواهد و مصادیق تأثیرگزاری و تأثیرپذیری یا به تعبیر دیگر خدمات متقابل در بین کشورهای مسیر جادۀ ابریشم نیز در منابع تاریخی و ادبی و دینی ثبت و ضبط است افزود: برای مثال دولت مستقل کوشانیان که مدتی قابل ملاحظه تأمین امنیت جادۀ ابریشم را بر عهده داشت، از جهت دینی مروّج کیش بودایی بود و در چین کسی را که اول بار بودیسم را به چین آورد، یک شاهزاده ایرانی یعنی کوشانی می‌شناسند.
این بازنشستۀ صاحب کرسی در حقوق بین‌الملل در دانشگاه کالیدونیان گلاسکو اظهارکرد: مولانا هم در مثنوی در داستان بقال و طوطی از سفرهای راهبان بودایی که به نشانۀ ترک دنیا سر خود را می‌تراشیدند و در جادۀ ابریشم طی طریق می‌کردند تا به بتخانه بلخ با مجسمه‌های بزرگ بودا برسند، یاد می‌کند که طوطی یچبا قیاس مع‌الفارق از راهب سرتراشیده می‌پرسد که آیا تو هم شیشه روغن بقالی را ریخته‌ای که کچل شده‌ای؟ یا حافظ می‌گوید: نه هر که سر بتراشد قلندری داند.
بدون دیدگاه