ارنست هولستر، عکاس آلمانی در به تصویر کشیدن اصفهان حق بزرگی دارد

نشریه الکترونیک جهان گردش– ارنست هولستر، عکاس و جهانگرد آلمانی، در روز هفتم ژانویه سال ۱۸۳۵ میلادی در روستایی در اطراف شهر تورینگن آلمان به دنیا آمد.وی در مدرسه فنی به تحصیلات رشته مخابرات (تلگراف) پرداخت و به دلیل استعداد و دانش بالا در دولت انگلیس استخدام شد. او برای نظارت بر سیم کشی تلگراف به کشور های مختلفی سفر کرده بود و در یکی از ماموریت ها به ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه سفر کرد. او در ایران علاوه بر نظارت بر سیم کشی تلگراف وظیفه تدریس این فن را به مهندسان ایرانی در مدرسه دارالفنون برعهده داشت.

او پس از اتمام ماموریت اش باری دیگر به ایران سفر کرد و به شهر اصفهان رفت و در این شهر با بانویی ایرانی – ارمنی به نام مریم حق نظر در سال ۱۸۷۰ میلادی ازدواج کرد. او پس از ازدواج شروع به عکاسی از شهر اصفهان کرد. وی تعداد کمی نیز عکس از شهرهای مختلف همچون کاشان، قم و تهران ثبت کرده است.

او نظر عجیبی نیز درباره ایرانیان داشت که در یادداشت های او یافت شد:

” ایران و اصفهان در آستانه یک تحول فرهنگی قرار گرفته‌ا ند و از چند سال پیش به این طرف بسیاری از عوامل بیگانه اغلب به سبک اروپایی دارند در این کشور نفوذ می‌کنند. عمارت‌های کهن، عادات و آداب و رسوم تدریجا از بین می‌روند به طوری که تا چند سال دیگر آنچه را که شاردن و تاورنیه به وصف آورده‌اند، پیدا نتوان کرد. … از این گذشته طی دوران اقامتم فرصت یافتم از منظره‌ها و ساختمان‌ها و میدان‌های جالب عکس‌برداری کنم . . . “

وی در سوم جولای سال ۱۹۱۱ میلادی ( ۷۶ سالگی ) در جلفای اصفهان چشم از جهان فروبست و در همان جا و در آرامگاه ارامنه دفن شد.

یک قرن پس از مرگ وی، تمامی متعلقات او به نوه اش که در کشور آلمان در شهر مانستر زندگی می کرد، رسیده بود. روزی بر اثر ترکیدگی لوله آب خانه اش، نوه هولستر مجبور شد چند جعبه چوبی که متعلق به پدربزرگش بود را از زیر زمین خارج کند. پس از باز کردن، این جعبه ها حاوی صدها شیشه نگاتیو قدیمی از عکس های هولستر بود. علاوه بر نگاتیوها دفترچه خاطرات ارنست هولستر نیز در جعبه ها یافت شد. نوه ی هولستر بعد ها به ایران سفر کرد و نمایشگاهی از عکس های پدربزرگش را برگزار کرد.

عکس های او گنجینه ای با ارزش از فرهنگ، آدب و رسوم و خود مردمان آن دوره است.

هولستر علاوه بر عکاسی، تحقیقات مختلفی نیز انجام داده و یاداشت های بسیاری در رابطه با ایران از خود به جای گذاشته است. برای اولین بار در سال ۱۳۵۵ خورشیدی عکس های او در ایران به همراه برخی از یادداشت هایش در کتابی به نام ” ایران در یکصد و سیزده سال پیش” به چاپ رسید. البته قرار بود که جلد دومی نیز برای این کتاب منتشر شود که متاسفانه نیمه تمام باقی ماند. البته چندین سال بعد سازمان میراث فرهنگی کتابی تقریبا کامل از عکس ها و نوشته های او به چاپ رسانده است.

همچنین در سال ۱۳۸۸ خورشیدی فیلمی به نام ” خانواده ارنست ” در ایران ساخته شد که یادبودی از وی به حساب می آید.

ویکی پدیا درباره او می نویسد:
ارنْست هولْتْسِر (به آلمانی: Ernst Hoeltzer)‏ (زادهٔ ۷ ژانویهٔ ۱۸۳۵ – درگذشتهٔ ۳ ژوئیهٔ ۱۹۱۱) مهندس آلمانی و از عکاسان پیشگام نیمهٔ دوم قرن نوزدهم میلادی بود. او در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار به ایران آمد و حدود ۲۰ سال در اصفهان بود و عکس‌های ارزشمندی از این شهر و اطراف آن تهیه کرد.
هولتسر در ۷ ژانویهٔ ۱۸۳۵ در روستای کلاینشمالکالدن از توابع شهر تورینگن زاده شد. او که در سال ۱۸۶۲ به استخدام دولت انگلیس درآمد، مأمور شد به اصفهان برود و مدیریت تلگرافخانهٔ این شهر را برعهده بگیرد. پس از پایان مأموریتش، با دوربینی عکاسی به اصفهان بازگشت و در ۱۸۷۰ با مریم حق‌نظر از ارمنیان ایران ازدواج کرد و در سال‌های بعد شروع به کار عکاسی در این شهر کرد. او میان سال‌های ۱۸۷۳ تا ۱۸۹۷ میلادی (۱۲۵۲ تا ۱۲۷۶ شمسی) بیش از هزار عکس از ایران گرفت. بیشتر تصاویر او مربوط به اصفهان است ولی تعداد اندکی هم از تهران، قم، و کاشان هستند.
هولتسر در ۳ ژوئیهٔ ۱۹۱۱ در جلفای اصفهان درگذشت و در گورستان ارامنه این شهر به خاک سپرده شد.

در پی درگذشت هولتسر، تمام دارایی وی به یکی از دخترانش به نام لینا رسید، که در سال ۱۲۸۲ / ۱۹۰۳، با یکی از ارامنهٔ جلفا به اسکندر خان داویدخانیان ازدواج کرده بود. در آن هنگام لینا در تهران می‌زیست و دو دختر به نام‌های ری کولتا (Ricoletta), و هیلدگارد (Hildegard) داشت. پس از جنگ جهانی، ری کولتا با یک آلمانی ازدواج کرد؛ و درست یک قرن پس از ورود هولتسر به ایران، در حالی که بازماندهٔ متعلقات پدربزرگش را به همراه داشت، به آلمان کوچید. او در مونستر اقامت ورزید، و پنج صندوق بزرگ چوبی هولتسر را در زیر زمین خانه خود جای داد. در سال ۱۳۴۷ / ۱۹۶۹، ترکیدن لوله و جاری شدن آب زیرزمین خانه سبب شد صندوق‌ها را بیرون آورده باز کنند از آنجا که هولتسر، تمام این صندوق‌ها را با یک‌کم لایه اندود کرده بود این حادثه به محتویات آن آسیبی نرساند. صندوق‌ها حاوی تعداد قابل توجهی جعبه‌های چوبی، و این جعبه‌ها نیز حاوی صدها شیشه نگاتیو قدیمی، از ستاره تصویری هولتسر بود، که پس از گذشت یک قرن در مقابل دیدگان شگفت زده حاضران خارج می‌شد به غیر از شیشه‌های عکس کتابچه‌های حاوی دستورالعملهای شیمیایی یادداشت‌ها و خاطرات روزانه هولتسر در صندوق‌ها به چشم می‌خورد به زودی اقدام برای چاپ شیشه‌های عکاسی صورت گرفت. ابتدا رولاند هن (Roland Han)، دوست خانوادگی ری کولتا چاپ این مجموعه را آغاز کرد اما مرگ او در سال بعد از ادامهٔ کار را متوقف ساخت. سپس هل موت ویتس یکی از دوستان هن، که در «کومون فیلم» آلمان غربی کار می‌کرد، عهده‌دار مهم شد.
اولین بار ضیاء رضوی با چاپ مطلب کوتاهی با عنوان «کشف یک گنجینة پر بهای تاریخی»، در شمارة چهلم ماهنامه کاوه در فروردین ۱۳۵۱ (مارس ۱۹۷۲م.)، به معرفی تصاویر مهم و ارزشمند هولتسر از ایران پرداخت. به سال ۱۳۵۴ نخستین بار تعدادی از عکس‌های هولتسر به نمایش عمومی درآمد، یک مجموعه شامل صد قطعه عکس در جلفای اصفهان، به نمایش گذارده شد؛ و آثار وی در حکم مجموعه‌ای دارای ارزش‌های قوم نگارانه، تاریخی و هنری به جهانیان معرفی گردید. نوهٔ هولتسر به سال ۱۳۵۲ برای دیدار از آرامگاه خانوادگی در جلفا، به ایران سفر کرد و ضمن دیدار با خلیفه «مسروپ آش جیان» در خلیفه گری ارامنه، مقدمات برپایی نمایشگاه‌هایی از آثار هولتسر را فراهم آورد. این نمایشگاه با حمایت خلیفه گری ارامنه ایران و هندوستان در جلفا، و خانم «واردوهی داوید خانیان» از بیست و یکم تا سی ام آوریل ۱۳۵۵ / ۱۹۷۶ در اصفهان، برگزار شد.
در میان صدها عکس پیدا شده از او تنها تصویر موجود از ضریح امامان شیعه در بقیع (قبل از آنکه تخریب شود) موجود بود که مربوط به زمانی است که در اصفهان ساخته شده و این عکس که شخصیت او را برای این جریان فکری تا حدودی پر اهمیت کرده است، در پشت این تصویر که امروز در آرشیو مرکز اسناد میراث فرهنگی نگهداری می‌شود به زبان آلمانی نوشته شده” پنجره‌ای از فولاد برای مدینه”

آثار چاپی مجموعه عکسهای ارنست هولتسر
گنجینه عکس‌های هولتسر برای نخستین بار در سال ۱۳۵۵ ه‍. ش، همراه با یادداشت‌های او در کتابی به نام ایران در یک‌صد و سیزده سال پیش به چاپ رسید، و سرانجام در سال ۱۳۸۷ خانم پریسا دمندان این کتاب را پس از بازسازی عکس‌ها، به صورت کتاب دیگری تحت عنوان هزار جلوه زندگی به چاپ رسانید. در این کتاب مجموعه کاملی از عکس‌ها و یادداشت‌های ارنست هولتسر، همراه با تحقیق دربارهٔ زندگی و کار این علاقه‌مند به ایران توسط مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی به چاپ رسیده‌است.
کتاب باز-دید بازعکاسی ۶۰ عکس از عکس‌های ارنست هولتسر است که در سال ۱۴۰۰ توسط مجید عرفانیان تالیف گردیده است. برای هر یک از عکس‌های هولتسر، چهار صفحه در نظر گرفته شده است. ابتدا در صفحه سمت راست، عکس قدیمی هولتسر دیده می‌شود. در صفحه مقابل عکس بازنگاری شده (امروزی) قرار دارد. در این دو صفحۀ روبه‌رو، داستان‌هایی از ماجراهای مرتبط با سوژه عکس به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده است. در صفحۀ سوم، دو عکس قدیمی و جدید، بر روی هم قرار داده شده‌اند میزان تغییرات صورت گرفته بهتر قابل درک باشد و در صفحه چهارم نیز عکسی مکمل قرار گرفته است که نگاهی امروزی به سوژه عکس هولتسر دارد.