آشنایی با تاریخچه آرامگاه فردوسی و نکات جذابی پیرامون این بنای زیبا 

فردوسی بزرگترین حماسه سرای ایرانی است که شهرت جهانی دارد. به همین جهت نیز سالانه گردشگران زیادی از سراسر ایران و جهان برای بازدید از مقبره اش در شهر توس، به استان خراسان سفر می کنند. امروز می خواهیم شما را با بنای تاریخی آرامگاه فردوسی که مدفن این شاعر بزرگ است آشنا کنیم.
نشریه الکترونیک جهان گردش- آرامگاه فردوسی درست در 28 کیلومتری غرب روستای پاژ واقع شده است. این روستا محل تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی است. این شاعر بزرگ در سال 329 هجری قمری، در این روستا دیده به جهان گشود و در سال 416 هجری قمری در گذشت. او 30 سال از زندگی خود را وقف خلق شاهنامه کرد و به همین دلیل نیز القابی مانند حکیم سخن، حکیم توس و استاد سخن را به وی داده اند.
او توانست با خلق این اثر 60000 بیتی، زبان و ادبیات پارسی را زنده نگه دارد و فرهنگ ایرانی را جاودانه کند. این اثر حماسی اسطوره ها، افسانه ها و تاریخ ایران زمین را از آغاز تا زمان حمله اعراب به ایران در سده هفتم و طی چهار پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان به تصویر کشیده است.
آرامگاه فردوسی
متاسفانه، به دلیل این که فردوسی در زمان حیاتش از مذهب شیعه پیروی می کرد، پس از مرگش، جسدش را به هیچ گورستانی راه نمی دادند به همین دلیل او را در باغ شخصی خود در شهر تابران توس دفن کردند. با وجود این که بنای خاصی روی مزار این شاعر بزرگ ساخته نشده بود، باز هم سالیان سال، ارادتمندان به او در محل دفنش جمع می شدند و یاد و خاطره او را گرامی می داشتند.
طبق اطلاعات درج شده در شاهنامه بایسنقری، اولین شخصی که دستور ساخت مقبره را برای فردوسی صادر کرد یکی از سرداران سپاه سلطان مسعود غزنوی به نام ارسلان حاذب بود. متاسفانه بنایی که به دستور وی احداث شده بود پس از 100 سال تخریب شد.
در زمان حکومت غازان خان که یکی از مشهورترین و موثرترین پادشاه دوره ایلخانی بود، شخصی به نام امیر ایسن قتلغ، ساختمانی در کنار مقبره فردوسی احداث کرد اما متاسفانه قبل از این که کار ساخت این بنا تمام شود چشم از جهان فرو بست. این بنا تا اواسط قرن هشتم هجری قمری به همان صورت نیمه کاره باقی ماند.
عبدالله خان زبک که یکی از پادشاهان شیبانی بود، به دلیل داشتن تعصبات ضد شیعه، دستور تخریب آرامگاه فردوسی را صادر کرد. متاسفانه این مقبره تاریخی و مهم تا دوران قاجار زیر تلی از خاک مدفون بود تا این که در دوره قاجار، عبدالوهاب آصف الدوله، والی خراسان، به دستور ناصرالدین شاه، مامور یافتن محل دقیق دفن این شاعر بزرگ شد. او توانست به کمک چند راهنمای فرانسوی که قبلا از این مکان دیدن کرده بودند، مدفن دقیق فردوسی را پیدا کرده و دو اتاق در آن محل به صورت موقت بنا کند.

تاریخ ساخت بنای باشکوه آرامگاه فردوسی
اولین شخصی که زمزمه ساخت آرامگاه فردوسی را سر داد، محمد تقی بهار بود. وی با نوشتن مقاله ای که در سال 1299 منتشر کرد، زمینه ساخت آرامگاه فعلی را مهیا کرد. البته محمد علی فروغی نیز در سال 1301 هجری شمسی تلاش هایی برای ساخت این مقبره انجام داد. همین حرکت ها منجر به این شد که در سال 1305، کیخسرو شاهرخ که نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود؛ همراه با انجمنی، برای یافتن محل دقیق دفن، راهی شهر توس شود.
این گروه مقبره 6 در 5 فردوسی را در زمینی به وسعت 23000 متر که متعلق به حاج میرزا علی بود یافتند. وی این زمین را برای احداث آرامگاه فردوسی به رضا شاه تقدیم و او نیز مالکیت آن را به انجمن آثار ملی منتقل کرد. حاج حسین ملک نیز که یکی از خیرین شهر و واقف باغ و موزه ملک مشهد بود، 7000 متر مربع از زمین های اطراف مقبره را به این انجمن بخشید تا کل مساحت آرامگاه فردوسی به 30000 متر مربع برسد.
داستان بلند طراحی بنا
طرح اولیه این آرامگاه توسط ارنست اميل هرتسفلد آلمانی به انجمن آثار ملی ارائه شد اما این طرح پذیرفته نشد. آندره گدرا و کریم طاهرزاده بهزاد از جمله طراحانی بودند که طرح آن ها توسط این انجمن تایید نشد. سرانجام قرار شد با برگزاری مسابقه ای بین این 3 طراح و نیکلای مارکف، طرح اصلی آرامگاه فردوسی انتخاب شود. در این مسابقه طرح طاهرزاده بهزاد پذیرفته و در سال 1307 توسط انجمن آثار ملی تصویب شد.
این طرح از سبک هخامنشی پیروی می کرد و سرستون های بلندی داشت. ساخت این بنا پس از مدتی متوقف و وظیفه طراحی آرامگاه فردوسی به گدار فرانسوی سپرده شد. عبدالحسین تیمورتاش که در آن زمان وزیر دربار بود، تغییراتی در نقشه گدار ایجاد کرده و برای آن سقف هرمی طراحی کرد. بسیاری معتقدند که تیمورتاش با این کار قصد داشت تا آرامگاه فردوسی را شبیه به اهرام مصر کند./ مشهدرو